Είδαμε τον «Κοινό Λόγο» στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελαιώνα

Μόνο χέρσα χωράφια βλέπαμε με το που στρίψαμε από την Εθνική Οδό Αθηνών-Λαμίας δεξιά, ακριβώς στην ταμπέλα που γράφει «Νοσοκομείο Θήβας». Κάνοντας με το αυτοκίνητο ένα περίεργο ζικ-ζακ, σε δρόμους που σχεδόν φυτρώνουν μέσα στα χωράφια, πολύ σύντομα φτάσαμε στον προορισμό μας: στο Κατάστημα Κράτησης Γυναικών Ελαιώνα, και συγκεκριμένα στο χώρο που συναντιούνται κάθε μέρα τα μέλη του προγράμματος «ΚΕΘΕΑ Εν Δράσει» και που πράγματι με πολλές δράσεις καταγίνονται. 

Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών η 26η Ιουνίου και αυτή τη μέρα πέρασα, μαζί με τα μέλη της θεατρικής ομάδας «Παπαλάνγκι», τα σημεία ελέγχου των επισκεπτών. Στο τελευταίο μας υποδέχθηκε η Ρόδη Καγγελάρη, υπεύθυνη της θεραπευτικής κοινότητας ΚΕΘΕΑ Εν Δράσει. Κι αρχίσαμε τη διαδρομή μας προς τους χώρους όπου καθημερινά συναντιούνται οι γυναίκες που μετέχουν στο πρόγραμμα. Χώροι πολύχρωμοι, ζωντανοί, άνετοι, φωτεινοί, καθαροί. 

Στο σαλόνι μας περίμενε η παρέα των γυναικών, όλες κρατούμενες και μέλη του ΚΕΘΕΑ Εν Δράσει, με το πρώτο τρατάρισμα (γιατί ακολούθησαν πολλά και πεντανόστιμα): καφές, κέικ, χυμοί. Η αμηχανία της πρώτης επαφής δεν κράτησε πολύ. Κάποιες γυναίκες είχαν και την περυσινή εμπειρία (η ομάδα «Παπαλάνγκι» πηγαίνει για δεύτερη χρονια με παράσταση στον Ελαιώνα). Φέτος η ομάδα επέλεξε αποσπάσματα από τον «Κοινό Λόγο» της Έλλης Παπαδημητρίου, μαρτυρίες γυναικών που έζησαν τον πόλεμο και τον διωγμό στη Μικρασία το 1922: «Δεν μας φέρνουν θέατρο εδώ. Μου αρέσει το θέατρο», ακούγεται από μια γυναίκα. «Σ’ αυτές τις εποχές, σ’ αυτές τις συνθήκες, χρειαζόμαστε περισσότερο την τέχνη, για να ταυτιστούμε, να πάρουμε σκέψη», λέει μια άλλη. «Εχω 6-7 χρόνια να δω θέατρο, και μου αρέσει πολύ» προσθέτει μια τρίτη. «Είναι διαφορετικό όταν έρχονται άνθρωποι απ’ έξω. Εμείς είμαστε άνθρωποι που αγαπάμε τους ανθρώπους», ακούγεται ακόμα μια φωνή από την παρέα των γυναικών. «Είμαστε σε εποχές που ψάχνουμε κι εμείς να είμαστε χρήσιμοι σ’ αυτό που κάνουμε. Μας δίνετε μεγάλη ευκαιρία σήμερα» ανταπαντά ο σκηνοθέτης της παράστασης, Τάσος Αγγελόπουλος. 

Μέχρι να στηθούν τα λιτά σκηνικά της παράστασης από τους ηθοποιούς της ομάδας «Παπαλάνγκι» (Μαρία Κωνσταντά, Ελλη Σαρή, Λιάνα Ταουσιάνη, Χρήστος Τσαβλίδης), συζητώ με τις γυναίκες-μέλη του προγράμματος «ΚΕΘΕΑ Εν Δράσει». Μου λένε για τον τόπο καταγωγής τους (το Βόλο, τη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη, το Μεσολόγγι, την Καβάλα), για όσα έχουν φτιάξει στο πλαίσιο του προγράμματος· χαλαρές κουβέντες γνωριμίας και επαφής.

Και αμέσως μετά πήραμε τις θέσεις μας για να δούμε την παράσταση, τον «Κοινό Λόγο», μια παράσταση χειροποίητη που μετέφερε με τρυφερότητα και συγκίνηση τα λόγια των ανώνυμων γυναικών που κατέγραψε και διέσωσε η Έλλη Παπαδημητρίου. Που άπλωσε σε δυο σχοινιά μπουγάδας τις μνήμες, τις απώλειες και τη θλίψη, που φίλεψε όσες καθόμασταν στην αυτοσχέδια πλατεία δροσερό υποβρύχιο (μαστίχα και βανίλια), που κινήθηκε σε ρυθμούς καρσιλαμά και σμυρνέικου μοιρολογιού.

Με την άκρη του ματιού μου κοιτάζω τις αντιδράσεις των γυναικών-μελών του προγράμματος Εν Δράσει. Κουνάνε το κεφάλι εμφατικά, καταπίνουν -λες- τις λέξεις που μοιράστηκαν με πολλές επόμενες γενιές εκείνες οι γυναίκες, αρκετές δεν κρύβουν τα δάκρυά τους. 

Η παράσταση τελειώνει, το χειροκρότημα είναι πολύ θερμό και η Ρόδη Καγγελάρη καλεί όποιαν από τις γυναίκες θέλει να πει τις πρώτες της σκέψεις για την παράσταση. «Τα έχω ακούσει απ’ τη γιαγιά μου και θυμώνω που τ’ ακούω. Μου το φέρατε ζωντανό μπροστά μου»· «Ζημιά μας έκανες σήμερα»· «Μου άρεσε πολύ, αγχώθηκα λίγο, αλλά μετά στενοχωρήθηκα και μου έφυγε το άγχος». Κάποιες διακρίνουν τι συνδέει εκείνες τις γυναίκες με τις δικές τους εμπειρίες, παραλληλίζουν τον δικό τους αγώνα επιβίωσης με εκείνον των γυναικών του «Κοινού Λόγου»: «Σκέφτηκα ότι δεν έκαναν πίσω, ρίχτηκαν μπροστά, το προσπάθησαν…»· «Οι άνθρωποι που βλέπουν τόσο κοντά τους το θάνατο, έχουν δύναμη να ζήσουν»· «Για μένα είναι ένας πόλεμος τα ναρκωτικά». Μετά τη συγκίνηση, στέκονται στη δύναμη, το πείσμα, την προσπάθεια, που είναι δικά τους εργαλεία, σ’ έναν άλλο αγώνα. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Τα σημάδια του δοσιλογισμού στην Αθήνα λένε μια ιστορία που δε διδάσκεται στα σχολεία

Η παράσταση τελείωσε, αλλά δεν φύγαμε. Μας περίμενε σε μια αυλή, με καλόγουστα γκράφιτι που έφτιαξαν εθελοντές, ένα πλήρες πεντανόστιμο γεύμα. Με στρωμένα τραπεζομάντηλα, με πρώτο και κύριο πιάτο, σαλάτα, γλυκό και καφέ. Μαγείρισσες, σερβιτόρες και συνδαιτυμόνες, τα μέλη της Θεραπευτικής Κοινότητας. Κι όπως συμβαίνει σε κάθε τραπέζι, ακούστηκαν αστεία, όνειρα και σχέδια. Και για λίγο σχεδόν ξεχάσαμε πού βρισκόμαστε.

Τον «Κοινό Λόγο» τον έχω δει πάνω από μία φορά στο θέατρο. Την Παρασκευή 26 Ιουνίου, Παγκόσμια Μέρα κατά των Ναρκωτικών, είδα πώς αυτό το σπαρακτικό κείμενο μπορεί να γίνει παρηγοριά, παράδειγμα, ανακούφιση, κάθαρση για μερικές γυναίκες του 21ου αιώνα που δίνουν τις δικές τους μάχες, με αξιοπρέπεια, δύναμη και χιούμορ. Και είδα πώς η τέχνη του θεάτρου μπορεί να λειτουργήσει παντού.