Η Χίος είναι ένα στολίδι πολιτισμού που τόσο έχουμε ανάγκη

Όταν ακούμε για τη Χίο το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε είναι η μαστίχα και τα εσπεριδοειδή της. 

Αυτό είχα κι εγώ στο μυαλό μου ακόμα και μετά την πρώτη μου επίσκεψη στο νησί, πριν από τρία χρόνια. Αυτό αλλά και το γεγονός ότι είναι ένα νησί που ανάλογα σε ποιο σημείο του θα βρεθείς, θα νομίζεις ότι είσαι σε μία διαφορετική χώρα. Ναι, είναι τόσες πολλές και τόσο διαφορετικές οι ομορφιές του. Φέτος βρέθηκα για μια εβδομάδα εκεί για να παρακολουθήσω το μουσικό φεστιβάλ που πραγματοποιείται κάθε καλοκαίρι σε διάφορα σημεία του νησιού αλλά και στις Οινούσσες και πλέον θα κυριαρχεί στις αναμνήσεις μου όσα χρόνια και αν περάσουν.

Σε αρχαιολογικούς χώρους, ανάμεσα στις πορτοκαλιές και στα αρχοντικά του Κάμπου, σε αμμουδερές παραλίες με το νερό της θάλασσας να παίρνει τα χρώματα του δειλινού, σε μεσαιωνικές Ιερές Μονές, στο διάσημο μουσείο με φόντο τα μαστιχόδεντρα και σε γήπεδα που τα παιδιά μεγαλώνουν τρέχοντας και φωνάζοντας χαρούμενα, το 5ο Διεθνές Μουσικό Φεστιβάλ Χίου γέμισε με μουσική και ευτυχισμένα χαμόγελα τις μέρες και τις νύχτες όλων εμάς που βρεθήκαμε εκεί φέτος. 

Έφτασα την ημέρα που ο μεγάλος καύσωνας χτυπούσε την Ελλάδα με 47άρια, στις 2 Αυγούστου. Ακόμα κι εκεί η ζέστη ήταν αφόρητη και στο μυαλό μου κυριαρχούσε η σκέψη για το κατά πόσο ο κόσμος θα τολμούσε να αφήσει τα κλιματιστικά του και να βγει στη ζέστη για να δώσει το παρών στις συναυλίες που είχαν ήδη ξεκινήσει από το προηγούμενο βράδυ. Λίγες ώρες μετά διαπίστωσα ότι δεν χρειαζόταν να ανησυχώ για τίποτα αφού οι διοργανωτές είχαν φροντίσει για ένα τόσο όμορφο πρόγραμμα, που οι περισσότερες εκδηλώσεις ήταν ήδη sold out πολλές μέρες πριν. 

Η βιολονίστα Όλγα Holdorff-Μυριαγκού και ο συνθέτης Λευτέρης Βενιάδης, οι δυο Χιώτες που που ζουν και εργάζονται μόνιμα στο Βερολίνο της Γερμανίας και συνυπογράφουν την καλλιτεχνική διεύθυνση του Φεστιβάλ, έχουν μια τεράστια αγάπη για τον τόπο τους αλλά και τη μουσική και αυτό φαίνεται όχι μόνο από τους καλλιτέχνες που προσκαλούν και τη δωρεάν πρόσκληση αλλά και από τις τοποθεσίες που επιλέγουν για την κάθε συναυλία. Τις ημέρες που ακολούθησαν πέρασα πολύ χρόνο με τον Λευτέρη, ο οποίος εκτέλεσε και χρέη προσωπικού ξεναγού στους καλεσμένους του και μέσα από τις διηγήσεις του για το νησί ήταν ξεκάθαρο ότι τόσο ο ίδιος, όσο και η Όλγα γεμίζουν από ευτυχία συνεισφέροντας πολιτιστικά στον τόπο που μεγάλωσαν. «Κάθε σημείο στη Χίο είναι και μια ανάμνηση, μας μιλάει, έχουμε και οι δύο κάτι προσωπικό που μας συνδέει», μου είπε ο ίδιος ένα βράδυ με νοσταλγικό χαμόγελο. «Δεν ξέρω αν θα μπορούσα να κάνω ένα φεστιβάλ κάπου αλλού, είναι πολύ σημαντικό το δέσιμο που έχουμε με αυτό το μέρος». 

Δεν είναι τυχαίες λοιπόν οι τοποθεσίες για κάθε εκδήλωση. Είναι συνδεδεμένες με την ιστορία, την ενέργεια, την αισθητική και την ίδια τη μουσική. Το πρώτο βράδυ, στο Μουσείο Μαστίχας Χίου, η Κατερίνα Παπαδοπούλου και οι Aegean Arc παρουσίασαν τη συναυλία «Αποτυπώματα της Ελληνικής Επανάστασης στο Αιγαίο», και απ’ ότι έμαθα από τους τυχερούς που βρέθηκαν εκεί, προκάλεσαν ανατριχίλες με τραγούδια που έχουν αφήσει τα δικά τους αποτυπώματα στον μουσικό χάρτη του Αιγαίου. 

Το σταθερό ραντεβού στον Αύλειο Χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου, πραγματοποιήθηκε και φέτος, τη Δευτέρα 2 Αυγούστου, με το σχήμα κλασικής μουσικής, Ensemble 4.1 (Thomas Hoppe-πιάνο, Jörg Schneider-όμποε, Alexander Glücksmann-κλαρινέτο, Christoph Knitt-φαγκότο), που παρουσίασε έργα των: Beethoven, Brahms, Poulenc, Mahler κ.ά. Το είχα διαβάσει από πριν και από κοντά διαπίστωσα ότι είναι αλήθεια: η ατμόσφαιρα που δημιουργούν και ο τρόπος που αλληλεπιδρούν με το κοινό οι τέσσερις μουσικοί, τρεις σολίστ ξύλινων πνευστών και ένας πιανίστας, καθιστά κάθε εμφάνισή τους μοναδική και αξέχαστη. Παρά την αφόρητη ζέστη, οι καρέκλες ήταν γεμάτες και μέσα σε λίγα μόλις δευτερόλεπτα είχαμε παρασυρθεί όλοι από το ταμπεραμέντο τους. 

Η Τρίτη ξημέρωσε ακόμη πιο καυτή και ανάβαση στο μεσαιωνικό χωριό των Μεστών ήταν σαν ένα ταξίδι στην έρημο, που περιμέναμε να φτάσουμε στη δροσερή όαση. Και όντως έτσι ακριβώς ήταν. Μέσα στο λαβύρινθο με τις στοές η θερμοκρασία έπεσε αισθητά και χαθήκαμε στην ιστορία, μέχρι που αντικρίσαμε τα πέτρινα απομεινάρια της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου, φωτισμένα με έναν τέτοιο μαγικό τρόπο που δημιουργούσε ένα απόκοσμο τοπίο. Εκεί, μέσα στον Αύλειο χώρο, το κουαρτέτο Sebun «Seven Seas», μας πήγε ένα μουσικό ταξίδι σε επτά χώρες και μας καθήλωσε πραγματικά. Η Όλγα Holdorff-Μυριαγκού και τα τρία ακόμα μέλη που την πλαισίωναν (Artiom Ordiyants, Dilhan Kantas και Junko Fujii), έχουν καταγωγή από επτά χώρες και μας παρουσίασαν κλασικές, σύγχρονες και παραδοσιακές συνθέσεις από τους τόπους τους. Την Ελλάδα, τη Γερμανία, την Αρμενία, τη Ρωσία, την Τουρκία, την Κίνα και την Ιαπωνία. Νιώσαμε την ψυχή μας να πετά. 

Την επόμενη μέρα το ίδιο κουαρτέτο βρέθηκε στο Κτήμα Σπύρου Στεφάνου, στον Κάμπο Χίου, για να συνοδεύσει με τις συνθέσεις του Τσαϊκόφσκι για παιδιά, τους ηθοποιούς Σπύρο Μαρκόπουλο και Ελένη Ευθυμίου (η οποία έκανε και τη σκηνοθεσία) σε δύο παραστάσεις με παραμύθια για παιδιά. Το παλιό Χανδρίδικο, όπως ήταν παλιά η ονομασία του κτήματος, δέσποζε μέσα στις πορτοκαλιές και τα δαιδαλώδη στενά των αρχοντικών του κάμπου. Ένα τοπίο που θυμίζει την Τοσκάνη της Ιταλίας και σε κάνει να χάνεσαι και μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά αν αποφασίσεις να περπατήσεις τριγύρω, κάτι που έκανα μόλις τελείωσε η χαρούμενη παράσταση.

 

Fawda σημαίνει χάος στα αραβικά και ένα υπέροχο μουσικό χάος πλημμύρισε τα αυτιά μας την Πέμπτη το βράδυ στην παραλία του Καρφά. Επάνω στην αμμουδιά και δίπλα στα νερά του δειλινού, το σχήμα Fawda που προέκυψε στην Μπολόνια το 2011 μέσα από τη συνάντηση των Fabrizio Puglisi, Danilo Mineo και Reda Zine μας συνεπήρε τόσο που στο τέλος όλοι φωνάζαμε ότι θέλουμε κι άλλο. Οι τρεις ανήσυχοι μουσικοί πέρασαν μέσα από την ηλεκτρονική, τη σύγχρονη τζαζ και τη μαροκινή “Gnawa”. Ένα είδος μουσικής που συνδέεται με τον βαθύ και ζεστό ήχο του γκεμπρί, ενός παραδοσιακού τρίχοδρου οργάνου, δείγμα ενός αρχέγονου μουσικού πολιτισμού που σχετίζεται με τον θεραπευτικό ρόλο της μουσικής και την έκσταση. Αυτή τη μουσική έκσταση που πάντα αναζητούμε και τη βρήκαμε εκείνο το βράδυ στην όμορφη παραλία της Χίου.

Πέρα από τις συναυλίες όμως παράλληλα υπάρχουν και δράσεις που είναι πραγματικά αξιοθαύμαστες. Από την πρώτη στιγμή, το Μουσικό Φεστιβάλ Χίου έχει συμπεριλάβει στον προγραμματισμό του δράσεις για παιδιά πρόσφυγες, ενώ από τις αρχές του 2021 διοργανώνει ένα εκπαιδευτικό μουσικό πρόγραμμα για παιδιά πρόσφυγες σε μόνιμη βάση, σε συνεργασία με τις Μεταβατικές Δομές Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων της ΜΕΤΑδρασης στη Χίο, το Κέντρο Μη Τυπικής Εκπαίδευσης της ΜΕΤΑδρασης στη Χίο και την Ύπατη Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Τη διδασκαλία έχει αναλάβει η Ανδριάννα Νεαμονίτη. Επιπλέον στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Soundroutes / «Δημιουργική Ευρώπη» (2014 – 2020) ο Reda Zine ανέλαβε την πραγματοποίηση ενός εργαστηρίου για παιδιά πρόσφυγες. Μια από αυτές τις όμορφες δράσεις έλαβε χώρα την Παρασκευή 6 Αυγούστου στα Παλιά Σφαγεία της Χίου. Σε συνεργασία με τον οργανισμό ΔΗΩ πραγματοποιήθηκε ένας ζωντανός διάλογος μεταξύ εικαστικών τεχνών και μουσικής. Το σχήμα Fawda έντυσε με world/jazz ήχους την εικαστική έκθεση του Βραζιλιάνου καλλιτέχνη Paulo Nimer Pjota φέρνοντας μας σε επαφή με μια ξεχωριστή οπτικοακουστική εμπειρία. 

Οι Fawda στην εικαστική έκθεση του Βραζιλιάνου καλλιτέχνη Paulo Nimer Pjot, στα παλιά Σφαγεία της Χίου

Το Σάββατο 7 και την Κυριακή 8 Αυγούστου το διεθνές καλλιτεχνικό σχήμα «Outernational» παρουσίασε το νέο project της σειράς με τίτλο «Isles & Rivers» το οποίο έκανε πρεμιέρα στη Χίο και μετά θα ταξιδέψει στο Βερολίνο και τη Φιλαρμονική του Λουξεμβούργου. Το Φεστιβάλ συνεχίζεται έως τις 13 Αυγούστου κλείνοντας πανηγυρικά με ένα καταπληκτικό event, την Όπερα Ποδοσφαίρου/Soccer Opera. Στις 11 και 12 Αυγούστου στο Δημοτικό Στάδιο Χίου, εκεί που ο Λευτέρης Βενιάδης μικρός έπαιζε με τους φίλους του ποδόσφαιρο, φέτος θα παρουσιάσει το δικό του μουσικό έργο. Και αυτό θα επαναληφθεί στις 13 Αυγούστου στο Δημοτικό στάδιο Οινουσσών. Η συγκεκριμένη διοργάνωση πραγματοποιείται σε συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.

Πρόκειται για ένα πραγματικά εντυπωσιακό εγχείρημα. Ένας αγώνας ποδοσφαίρου 3×3, όπου οι ποδοσφαιριστές είναι λυρικοί τραγουδιστές και χορευτές και δύο αντίπαλες χορωδίες, στη θέση των φιλάθλων, τραγουδούν αντί για συνθήματα, απαιτητικά πολυφωνικά τραγούδια. Εκεί λοιπόν ο παρουσιαστής του αγώνα ξεπερνά τον απλό σχολιασμό και ξεκινά τα πολιτικά σχόλια πάνω στην παγκόσμια επικαιρότητα. Φάσεις, πέναλτι, κίτρινες κάρτες, διαμαρτυρίες, γκολ, χαμένες ευκαιρίες, οφσάιντ, παράταση, είναι τα συστατικά μέρη μιας νέας πρωτότυπης όπερας, με ένα απρόσμενο λιμπρέτο της Αυστριακής συγγραφέως Gerhild Steinbuch, που σκηνοθετεί η Sofia Simitzis. Τους ερμηνευτές πλαισιώνουν επί σκηνής το μουσικό σύνολο Ventus Ensemble και η μικτή χορωδία από τη Χίο στην οποία συμμετέχουν και παιδιά πρόσφυγες. Η μουσική διεύθυνση ανήκει στη Φαίδρα Γιαννέλου, η διδασκαλία και διεύθυνση της Χορωδίας Μουσικού Σχολείου Χίου στον Μιχάλη Πιλαβά και η διδασκαλία της Χορωδίας Χίου στη Φαίδρα Γιαννέλου και την Ανδριάννα Νεαμονίτη. Είναι μια παράσταση που όμοιά της δεν υπάρχει άλλη και πραγματικά θα είμαστε πολύ τυχεροί αν τη δούμε να ταξιδεύει και σε γήπεδα εκτός Χίου.

Αυτό που διαπίστωσα τις ημέρες που πέρασα στη Χίο είναι ότι οι δύο ιδρυτές της έχουν ένα όραμα που δεν τελειώνει ποτέ. Όπως μου τόνισε ο Λευτέρης, «Γυρίζοντας συνεχώς στα μέρη που αγαπάω στη Χίο, καταλαβαίνω ότι υπάρχει συνεχώς προοπτική για νέα πράγματα. Ήδη σκέφτομαι την επόμενη χρονιά». Σκοπός του φεστιβάλ άλλωστε είναι να εδραιωθεί και να αποτελέσει έναν θεσμό, ένα επιπλέον σημείο αναφοράς για το νησί, που όχι μόνο θα αποτελεί πόλο έλξης για τους επισκέπτες, αλλά θα ωφελεί έμπρακτα και τους μόνιμους κατοίκους. Για τον λόγο αυτό, το φεστιβάλ χωρίζεται σε δύο περιόδους, τη θερινή και τη χειμερινή, με τη δεύτερη να δίνει έμφαση σε εκπαιδευτικά μουσικά προγράμματα για παιδιά και μαθητές σε συνεργασία με τα σχολεία του νησιού. Φεύγοντας από την Χίο, ονειρεύομαι ήδη την επίσκεψή μου στο φεστιβάλ του 2022.