Η ηθοποιός Salma Hayek αντιστέκεται στην υπερσεξουαλικοποίηση των γυναικών στο σινεμά.
Όσες φορές κι αν έχει έρθει κανείς στις Κάννες, ένα απ’ τα πράγματα που δυσκολεύεται να ξεπεράσει κάθε φορά που ξανάρχεται, είναι οι γυναίκες. Εξωτικές ή τοπικές, σενιαρισμένες ή άβαφες, αστερούμπες ή κοινές θνητές, η ποικιλία και η πληθώρα τους και μόνο είναι ικανές να δοκιμάσουν τα όρια του αυχενικού οποιουδήποτε αρέσκεται σε τέτοιου είδους περισπάσεις, κι αν αυτό σε κάποιους ακούγεται κάπως σεξιστικό, τότε απλά μάλλον δεν έχουν έρθει στις Κάνες, για να δουν αυτές τις γυναίκες. Ακόμη κι έτσι όμως, οι Κάννες, που τα τελευταία χρόνια έχουν δεχτεί σειρά λυσσαλέων επικρίσεων για ελλειπή εκπροσώπηση του όμορφου φύλλου στις σελίδες του προγράμματός τους, φέτος το πήραν απόφαση να ανατρέψουν αυτήν την προκατάληψη (που έχουν οι γυναίκες σε βάρος των αντρών του σινεμά) και να αποδείξουν το αυτονόητο: δεν αγαπάμε τις γυναίκες μόνο για τα ρούχα που (δεν) φοράνε.
Διεθνείς οργανισμοί, κολοσσοί των κοσμημάτων, μεγαθήρια του Τύπου, αλλά και το ίδιο το φεστιβάλ, είχαν φέτος συνεργήσει για να στήσουν σειρά από συζητήσεις με σκοπό να ιχνογραφήσουν τη (δυνητική και ουσιαστική) συνεισφορά των γυναικών στο σινεμά, μαζεύοντας μεγάλες κυρίες να ανταλλάξουν μεγάλες κουβέντες για τη θέση της γυναίκας στην μεγάλη οθόνη, και το πώς η αντρική μπότα τις κρατά (ή όχι) μακριά από την καλλιτεχνική και επαγγελματική ολοκλήρωσή τους. Από την Claudia Cardinale μέχρι την Aishwarya Rai, απ’ την Frances McDermott μέχρι την Claire Dennis, κι από την Parker Posey μέχρι… τον ίδιο τον Thierry Fremaux, η λίστα των αστέρων που πέρασαν από πάνελ, από Q&As, από επίσημα δείπνα κι από ανεπίσημους καφέδες που διοργάνωσαν το Variety, ο Hollywood Reporter, η Hewlett Packard, o υπερόμιλος οίκων luxury προϊόντων Kering, το ίδιο το φεστιβάλ των Κανών, κι ακόμα κι ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (αν δεν μας ξέφυγε και κάποιος), θα μπορούσε να γεμίσει τα στούντιο της Cinecitta και να μείνει και κόσμος απ’ έξω.
Παρά την σχεδόν υστερική, και σίγουρα ολομέτωπη προσέγγιση του θέματος, από κάθε σχετικό ή άσχετο φορέα, και με όποια θετική, ή όχι και τόσο θετική προαίρεση (γιατί, στ’ αλήθεια, οφείλει κανείς να είναι επιφυλακτικός απέναντι σε όμιλο που διοργανώνει συζήτηση περί της γυναικείας απελευθέρωσης κι αποστερεοτυποποίησης, και στο τέλος μοιράζει τσαντάκια με καλλυντικά και μάσκες ενυδάτωσης), οι γυναίκες τις οποίες στ’ αλήθεια αφορούσαν οι συζητήσεις, επέδειξαν ανακουφιστικές δόσεις ψυχραιμίας και κοινής λογικής. «Το ότι είμαι γυναίκα δεν με σταμάτησε ποτέ απ’ το να κάνω το οτιδήποτε», σημείωσε η Claire Dennis, μια απ’ τις σημαντικότερες γυναίκες δημιουργούς που έχουν περάσει απ’ το γαλλικό και παγκόσμιο σινεμά, σε μια απ’ τις καθημερινές συζητήσεις της Kering. «Είναι αλήθεια ότι ήθελα πάντα να εντυπωσιάσω τον κόσμο, για να μην θεωρήσει ότι είμαι αδύναμη, αλλά αυτό έχει να κάνει με τη δική μου αυτοεκτίμηση. Το ερώτημα για μένα δεν είχε ποτέ σχέση με το αν είμαι γυναίκα ή όχι, αλλά με το αν μπορώ να κάνω μια καλή ταινία ή όχι».
Η σκηνοθέτις Clair Denis με τον κριτικό Todd MacCarthy συζητούν για τις γυναίκες στο σινεμά
Αντίθετα, στον απόλυτο αντίποδα, η Salma Hayek σήκωσε επιθετικό μπαϊράκι στο πληθωρικό πάνελ που έστησε ο ΟΗΕ: «Η μόνη αξία που φέρνουμε στις ταινίες είναι το να μας βλέπουν ως σεξουαλικά αντικείμενα, αυτή είναι η γυναικεία αξία στο σινεμά, και οι μόνες γυναίκες ηθοποιοί που βγάζουν περισσότερα λεφτά απ’ τους άντρες συναδέλφους τους, είναι αυτές στη βιομηχανία του πορνό», είπε η Hayek, και λίγες ώρες μετά κρέμασε σαγόνια στο κόκκινο χαλί των Κανών, φορώντας ένα εξωπραγματικό της ντεκολτέ σχεδόν ως τον αφαλό. Το οποίο, ίσως, κάποιος κακοπροαίρετος θα μπορούσε να το πει λιγάκι υποκριτικό.
Όπως στην περίπτωση της Kering με τα καλλυντικά της, έτσι και σ’ αυτήν της Hayek, οφείλει κανείς να κρατά μικρό καλάθι σε σχέση με τις τελικές προθέσεις της. Αυτό βέβαια δεν αλλάζει το γεγονός ότι, όπως σημείωσε η ειδική σύμβουλος του ΟΗΕ, Elizabeth Nyamayaro, στην ίδια συζήτηση, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας του Ινστιτούτου Geena Davis για την ισότητα των φύλων στα media, «συχνά οι γυναίκες με πρωταγωνιστικούς ρόλους παίζουν τη φιλενάδα, τη σύζυγο, τη μητέρα, ή την πριγκίπισσα» ενώ οι γυναικείοι πρωταγωνιστικοί ρόλοι «αποτέλεσαν μόλις το 12% στις εισπρακτικότερες ταινίες του 2014». Τι σημαίνει όμως άραγε αυτό το στατιστικό;
«Δεν πήγα να δω το 50 Shades of Grey / 50 Αποχρώσεις του Γκρι, αλλά απ’ το μισό δισεκατομμύριο δολάρια που έκοψε αυτή η ταινία, το συντριπτικό ποσοστό το έκοψε από γυναίκες» είπε στην Popaganda ο John Turturro, που στο Mia Madre του Nanni Moretti υποδύεται έναν ηθοποιό υπό τις σκηνοθετικές οδηγίες της σκηνοθέτιδος που ερμηνεύει η Margherita Buy. «Οι γυναίκες πηγαίνουν να δουν συγκεκριμένου τύπου ταινίες, και αυτού του τύπου οι ταινίες μαρκετάρονται μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο για να τις δουν οι γυναίκες. Το ερώτημα είναι, πόσο σωστό είναι να σερβίρεις στο κοινό μόνο το είδος των ταινιών που θέλει να δει».
Ο διευθυντής του Φεστιβάλ των Καννών, Thierry Fremaux, αναλύει τα προτερήματα της γόβας στιλέτο σε ολισθηρό κόκκινο χαλί.
Σε μια βιομηχανία που οδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τα γούστα του κοινού, είναι κάπως ασαφές το τι ακριβώς ταινίες από γυναίκες θέλουν οι να δουν οι γυναίκες που θέλουν να βλέπουν περισσότερες ταινίες από γυναίκες. Πάντως σίγουρα όχι ταινίες σαν κι αυτές της Andrea Arnold, ας πούμε, που έχει μαζέψει τόσες συμμετοχές και διακρίσεις στα μεγάλα φεστιβάλ του πλανήτη σινεμά, ώστε να αποτελεί την πιο πολυβραβευμένη σκηνοθέτιδα των τελευταίων ετών, αλλά και την πιο αποτυχημένη στα ταμεία.
Δουλειές όπως αυτές της Maiwenn, που βρέθηκε φέτος για δεύτερη φορά στο Επίσημο Διαγωνιστικό με το Mon Roi, το ίδιο κλάμα ρίχνουν στα ταμεία από μοναξιά, ενώ σε πιο mainstream σκηνικά, η Marie Antoinette, η απόλυτη girl-power έξαρση της Sofia Coppola, όχι απλώς απέτυχε παταγωδώς να βρει το κοινό της στα ταμεία, αλλά στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν έφτασε καν ως τις οθόνες. Μήπως άραγε αυτό το πνιγμένο απ’ την αδικία κοινό, θα πάει να δει το Marguerite & Julien της Valerie Donzelli, που αποκαλύφθηκε στο φετινό Διαγωνιστικό ως μια απ’ τις χειρότερες ταινίες της χρονιάς;
Εν μέσω όλων αυτών των συζητήσεων περί ισότητας βέβαια, το φεστιβάλ κλυδωνίστηκε κι από το «σκάνδαλο των τακουνιών»: σε ένα κορύφωμα της σταθερά τραμπουκίστικης συμπεριφοράς των πορτιέρηδων του φεστιβάλ, «ένα μάτσο από γυναίκες στα 50 τους δεν κατάφεραν να μπουν στην προβολή της ταινίας Carol» έγραψε την περασμένη Τρίτη το Screen International, επειδή «το ύψος των παπουτσιών τους δεν ήταν αρκετό», και κάπως έτσι εγένετο το #ShoeGate, το trending topic της εβδομάδας. Την αμέσως επόμενη μέρα στη συνέντευξη Τύπου του Sicario η Emily Blunt εξέφρασε την απογοήτευσή της, ο Dennis Villeneuve κάλεσε τον Benicio del Toro και τον Josh Brolin να φορέσουν τακούνια στη δική τους πρεμιέρα, το φεστιβάλ εξέδωσε ανακοίνωση διευκρινίζοντας ότι καμία σχετική εντολή δεν υπάρχει στο κόκκινο χαλί, κι ο ίδιος ο Thierry Fremaux απέρριψε το περιστατικό ως μεμονωμένο λέγοντας ότι «κάποιος σεκιουριτάς αποφάσισε να εφαρμόσει δικούς του κανονισμούς». Τα περιοδικά του φεστιβάλ ανέσυραν μερικές δεκάδες ανώνυμες καταγγελίες, από φεσιβαλιστές που κάπου είχαν έναν γνωστό που του είχε συμβεί το ίδιο, και το μηντιακό πανηγύρι έγραψε άλλη μια σπουδαία νίκη επί του γοήτρου του φεστιβάλ, την οποία σημείωσε ως άλλη μια σπουδαία νίκη κατά του σεξισμού. Ήταν;
Ξέρω, αν δεν έχεις φορέσει τακούνια δεν μπορείς να ξέρεις πώς είναι, κι έτσι μιας και δεν έχω φορέσει τακούνια, δεν ξέρω πώς είναι. Αλλά ακόμα κι αν υποθέσουμε πως όντως υπάρχει κάποιος άγραφος κανόνας, κάποια εθιμοτυπική οδηγία, ή κάποια ταλμουδική γραφή, που αφορά το αδιαμφισβήτητο του τακουνιού, πώς είναι αυτός ο κανόνας πιο σεξιστικός από τον άλλον που λέει πως όλοι ανεξαιρέτως οι άντρες, στην ίδια ακριβώς περίσταση της επίσημης πρεμιέρας, πρέπει να φοράνε το ίδιο ακριβώς μαύρο tuxedo, με το ίδιο ακριβώς λευκό πουκάμισο, και το ίδιο ακριβώς μαύρο παπιγιόν; Εκεί που οι γυναίκες έχουν τουλάχιστον την ευχέρεια να φορέσουν όποιο διαολεμένο φόρεμα διαλέξουν, οι άντρες δεν δικαιούνται να διαφοροποιηθούν. Κι αν, σαν την Salma Hayek, αυτό τις κάνει να αισθάνονται παγόνια σε διαγωνισμό, σίγουρα είναι καλύτερό απ’ το να είσαι πιγκουίνος.
Το ζωικού βασιλείου εξαιρουμένου πάντως, καλό είναι γενικά να μην παρασερνόμαστε: Σεξισμός δεν είναι όταν ένα φεστιβάλ όπως αυτό των Κανών έχει στο πρόγραμμά του αναλογία γυναικείων συντελεστών αντίστοιχη της παρουσίας των γυναικών στο παγκόσμιο κινηματογραφικών στερέωμα. Και σίγουρα σεξισμός δεν είναι να μην προβάλλονται ταινίες γυναικών επειδή είναι μετριότερες από τις ανδρικές μετριότητες. Σεξισμός είναι να προβάλλονται μετριότητες απλά και μόνο επειδή τις υπογράφουν γυναίκες. Κι αυτό υποθέτω μπορούμε να το ξανασυζητήσουμε, όταν αρχίσουν τα κινηματογραφικά media να αναρωτιούνται πάλι φέτος γιατί η τάδε ταινία του Un Certain Regard, ή η δείνα συμμετοχή της Εβδομάδας Κριτικής, δεν ήταν στο Επίσημο Διαγωνιστικό. (Hint: μήπως γιατί πήρε τη θέση της το Marguerite & Julien της Valerie Donzelli, μια απ’ τις χειρότερες ταινίες της χρονιάς;).
