Βαγγέλης Ραπτόπουλος: “Ο κόσμος πρέπει να κλείσει την τηλεόραση”

Ο οργασμός μιας νεαρής κοπέλας και μιας ολόκληρης χώρας, το φοιτητικό κίνημα που θα έπρεπε να αναλύει το μνημόνιο, οι απεργοί διοικητικοί υπάλληλοι των πανεπιστημίων, καθώς και η πιο κρυφή πληγή των αγανακτισμένων ήταν η αφορμή για μια ωραία κουβέντα με τον πολυγραφότατο Βαγγέλη Ραπτόπουλο.

Ξέρεις τι μου έκανε μεγάλη εντύπωση όταν διάβασα την Λούλα;  Ασχολείσαι μονίμως με το πρόβλημά της! Λες και δεν υπάρχει το κοινωνικό στοιχείο γύρω της. Λες και της είχε γίνει εμμονή έστω ένας οργασμός… Όλη η κοινωνία είχε αυτή την εμμονή εκείνα τα χρόνια. Οι άνθρωποι περιστρέφονταν γύρω από τον εαυτό τους και άρα, γύρω από το «μουνί» τους!

Αυτό θα μπορούσες να πεις ότι είναι και ο βασικός συμβολισμός. Μια κοινωνία στην οποία κυριαρχεί το χρήμα, προσπαθεί να φτάσει σε οργασμό, αλλά δεν μπορεί. Ο έρωτας, η αγάπη, η φιλία που είναι σημαντικές αξίες για να σε γεμίζουνε, περνάγανε κρίση τα προηγούμενα χρόνια… Ο άνθρωπος ήταν κλεισμένος σε ένα ατομικό καβούκι, σε μια ιδιωτεία. Μια ιδιωτεία είναι ότι δεν υπάρχουν άλλα κοινωνικά πράγματα γύρω από την Λούλα».

Είχες κακές κριτικές λόγω των βωμολοχιών που αναφέρονται στο βιβλίο; Μόνο κακή κριτική μου έγινε. Δύο άνθρωποι γράψανε καλά λόγια και τους έβαλα στο οπισθόφυλλο. Φαντάσου ότι μόνο στην Καθημερινή, τρεις συντάκτες, αλλεπάλληλες μέρες, βγαίναν και με βρίζανε. Ο ένας έλεγε ότι έπρεπε να πολτοποιηθεί το βιβλίο, ο άλλος έλεγε ότι είναι πορνογραφία του αισχίστου είδους κ.ά. Από την άλλη, κάποιος αναγνώστης έγραψε επιστολή στην εφημερίδα, την οποία δεν δημοσίευσαν και τελικά την έστειλε σε μένα, όπου ο άνθρωπος κάνει μια ανάλυση επιπέδου για το βιβλίο.

Στην εκπομπή του Πρετεντέρη που ήταν καλεσμένος και ο Κατρούγκαλος, σκέφτηκα ότι όλοι μα όλοι, εκτός του Κατρούγκαλου, του ίδιου του Πρετεντέρη συμπεριλαμβανομένου, ήταν γιαουρτωμένοι. Δεν υπήρχε ούτε ένας από όλους αυτούς που να μην είχε προπηλακιστεί από τον κόσμο. Τι να πεις μ’ αυτούς τους ανθρώπους;

Οι ίδιοι άνθρωποι, την ίδια στιγμή, διαβάζουν τα Μαύρα φεγγάρια του έρωτα του Πασκάλ Μπρυκνέρ χωρίς να  ενοχλούνται από την κοπρολαγνεία που αναφέρεται σ’ αυτό το βιβλίο. Εκεί, είναι και λίγο  “ξενόδουλοι’’. Κυριαρχεί η αίσθηση ότι είναι γαλλικό! Άλλο είναι να το έχει γράψει κάποιος από την γειτονιά σου.

Τι είχες στο μυαλό σου όταν ξεκίνησες να γράφεις τη Λούλα; Άκουγα πρόσφατα έναν από τους απεργούς των διοικητικών υπαλλήλων των πανεπιστημίων, ο οποίος έλεγε πως είναι απίστευτο ότι η γενιά των σημερινών φοιτητών που μεγαλώσανε στις προηγούμενες δεκαετίες της φούσκας και δεν έχουν πολιτική εμπειρία από γεγονότα όπως η μεταπολίτευση, είναι πολύ προσηλωμένοι στο εγώ τους. Σε άλλες εποχές το φοιτητικό κίνημα θα έδειχνε συμπαράσταση στον αγώνα τους, ενώ τώρα ενδιαφέρονται απλά για το ότι είναι κλειστά τα πανεπιστήμια και δεν θα προλάβουν να τελειώσουν γρήγορα τις σπουδές τους για να ξεκινήσουν να εργάζονται στην οποιαδήποτε πολυεθνική. Αυτό είναι η Λούλα… Μόνο που στην Λούλα δίνεται με σεξουαλικό τρόπο.

Με τον συμβολισμό που έδωσες ήταν σαν έλεγες ότι έχει αποδυναμωθεί το φοιτητικό κίνημα στις μέρες μας. Σε άλλες εποχές οι φοιτητές του οικονομικού τμήματος του πανεπιστημίου θα έκαναν αναλύσεις για το μνημόνιο και θα είχανε πολιτική θέση. Τώρα δεν υπάρχει φοιτητικό κίνημα».

Μιας και αναφέρθηκες στις κινητοποιήσεις των υπαλλήλων των πανεπιστημίων, ποια είναι η γνώμη σου για ότι γίνεται στον χώρο; Έχω καταλάβει ότι οι θεωρητικές σχολές ίσως και να μπορούσαν να λειτουργήσουν χωρίς το προσωπκό που φεύγει, αλλά αυτές που έχουν εργαστήρια δεν μπορούν με τίποτα. Άκουγα έναν εκπρόσωπο των εργαζομένων που έλεγε ότι αν λαμβάνονταν τα αντίστοιχα μέτρα στην Γαλλία, θα έφευγε το 80% του προσωπικού. Εδώ φεύγει το 50%. Με λίγα λόγια, καταλαβαίνεις πόσο λίγοι ήταν ήδη! Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η βιβλιοθήκη της ιατρικής σχολής που θα ανοίγει μόλις τρεις ώρες την ημέρα με όσους απομείνουν. Πότε θα πάρει και πότε θα επιστρέψει το βιβλίο που θα χρειαστεί ο φοιτητής; Μήπως θα πάει να τα αγοράσει όλα αυτά; Πρόκειται για ψευδοπρόβλημα όπως τίθεται γιατί κάποιοι νομίζουν ότι λόγω της απεργίας παραμένει κλειστό το πανεπιστήμιο. Δεν καταλαβαίνουν, όμως, ότι χωρίς την απεργία θα κλείσει οριστικά.

Παρόλα αυτά, έχουμε φτάσει στο σημείο κάποιοι να χαρακτηρίζουν απόλυτη την στάση του υπουργού και κάποιοι άλλοι  την στάση των υπαλλήλων. Το σίγουρο είναι ότι οι διοικητικοί δεν υπερασπίζονται μόνο τον μισθό τους και την θέση τους. Υπερασπίζονται το δημόσιο πανεπιστήμιο εν μέσω μιας νεοφιλελεύθερης επίθεσης που δέχεται η κοινωνία.

Έχεις προσέξει κάποια αλλαγή στην κοινωνία μας από πέρσι που συζητούσαμε για την Πιο Κρυφή Πληγή; Υπάρχει το εξής παράδοξο, τον καιρό που βγήκε η πιο κρυφή πληγή που ήμασταν ακόμα στην αρχή της κρίσης και δεν είχε φτωχύνει ο κόσμος, βγήκαν στους δρόμους 500.000 άνθρωποι. Τώρα που έχει αυξηθεί τόσο πολύ η ανεργία και η ανασφάλιστη εργασία και που έχουμε 3.000 νεκρούς από αυτοκτονίες, δεν βγαίνει κανείς. Έχουμε δει μεγαλύτερη ύπνωση και αυτό δεν είναι μόνο λυπηρό, αλλά είναι και φοβιστικό γιατί όσο καθυστερεί μια τέτοια έκφραση, έχω την πεποίθηση ότι θα γίνει με πιο εκρηκτικό και πιο αιματηρό τρόπο. Μακάρι να βρει ο κόσμος μια πολιτική έκφραση, αλλά μην ξεχνάμε ότι υποβόσκουν οργή και κατάθλιψη.

Πρόκειται για ψευδοπρόβλημα όπως τίθεται γιατί κάποιοι νομίζουν ότι λόγω της απεργίας παραμένει κλειστό το πανεπιστήμιο. Δεν καταλαβαίνουν, όμως, ότι χωρίς την απεργία θα κλείσει οριστικά.

Δηλαδή, όσο καθυστερούμε να εκφραστούμε υπάρχει περίπτωση να βγάλουμε μια πιο ζωώδη συμπεριφόρά; Ο Αριστοτέλης έλεγε ότι ο άνθρωπος είναι πολιτικό ζώο. Όταν, όμως, η εποχή είναι πολύ apolitique, μένει μόνο το ζώο.

Και ποιες πιστεύεις ότι είναι οι αιτίες; Βασικές αιτίες είναι δύο. Η πρώτη είναι αυτό που εντοπίζουμε και στην Λούλα, ο ατομικισμός. Δύσκολα προχωρούν σε συλλογικές δράσεις. Έχω παράδειγμα φίλης μου, η οποία είναι άνεργη και ανασφάλιστη, όπως και ο άνδρας της. Εδώ και έναν χρόνο την παρακινούσα να πάει σε ένα κοινωνικό ιατρείο της γειτονιάς της και δεν πήγαινε. Τελικά, πήγανε προχθές και ενθουσιαστήκανε τόσο γιατί νοιώσανε ασφάλεια ιατρικής φύσεως όσο και για το ότι βγήκανε από το «καβούκι» τους και προσφέρανε ο ένας στον άλλον δημιουργώντας καλύτερες σχέσεις με άλλους ανθρώπους. Η δεύτερη βασική αιτία είναι τα ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση, τα οποία παίζουν έναν ύπουλο ρόλο πείθοντας τον κόσμο ότι υπάρχει ένας μονόδρομος και ότι αν αντιδράσει θα χρεοκοπήσουμε. Με τον τρόπο που λειτουργούν τα ΜΜΕ  σκοπεύουν να κάνουν τον κόσμο παθητικό.

Αυτός είναι και ο λόγος που αρνείσαι να εμφανιστείς σε τηλεοπτικές εκπομπές; Τον τελευταίο καιρό έχω αρνηθεί να πάω σε αρκετές εκπομπές της τηλεόρασης. Καταλαβαίνω ότι θα χάσω την ψυχραιμία μου εκεί. Νοιώθω ότι είμαι τόσο κάθετα αντίθετος που αν είναι να πάω στην εκπομπή του Πρετεντέρη για να τον βρίζω, ας κάτσω σπίτι μου καλύτερα.

Δεν θα μπορούσες να κάνεις έναν απλό διάλογο; Πιστεύω ότι είναι μια προβοκάτσια. Όσοι πάνε και έχουν κάτι να πουν, βλέπουμε ότι στο τέλος πέφτουν επάνω τους άλλοι οχτώ, έτοιμοι να τους «φάνε». Στην εκπομπή του Πρετεντέρη που ήταν καλεσμένος και ο Κατρούγκαλος, σκέφτηκα ότι όλοι μα όλοι, εκτός του Κατρούγκαλου, του ίδιου του Πρετεντέρη συμπεριλαμβανομένου, ήταν γιαουρτωμένοι. Δεν υπήρχε ούτε ένας από όλους αυτούς που να μην είχε προπηλακιστεί από τον κόσμο. Τι να πεις μ’ αυτούς τους ανθρώπους; Έχουνε την εξουσία και έχουνε τα ΜΜΕ να τους βαράνε τα τύμπανα. Να πάω εγώ εκεί να «γρονθοκοπούμαι» με τον καθένα για να βγει τι; Το παιχνίδι με τα ιδιωτικά κανάλια είναι χαμένο. Από την άλλη, αμφιταλαντεύομαι κι εγώ στο βάθος και αναρωτιέμαι μήπως πρέπει να πάω για να ακουστούν και άλλες φωνές, αλλά κατά βάθος δεν το πιστεύω. Θεωρώ ότι ο κόσμος πρέπει να κλείσει την τηλεόραση, έτσι όπως έχει καταντήσει. Είναι σικέ το παιχνίδι. Φέρνει οχτώ και τους βάζει απέναντι σε έναν που έχει να πει κάτι διαφορετικό. Με αποτέλεσμα όλοι να «ορμάνε» επάνω του. Δεν προλαβαίνεις  καν να απαντήσεις. Πέρα, όμως, από το να πάω καλεσμένος σε μια τέτοια εκπομπή, θα σου πω το εξής, βγήκε το πρηγούμενο βιβλίο μου, Η Πιο Κρυφή Πληγή, που το 1/3 του βιβλίου τάσσεται υπέρ των αγανακτισμένων… από τα καθεστωτικά ΜΜΕ, γράψανε το Βήμα και η Καθημερινή δύο κριτικές  που λέγανε ότι το βιβλίο είναι για πέταμα! Σκέψου ότι το Βήμα άργησε εβδομήντα μέρες να γράψει για το κίνημα των αγανακτισμένων και όταν έγραψε το έκανε μόνο για να τους βρίσει. Τι περιμένεις να γράψει ο κριτικός αυτής της εφημερίδας για ένα τέτοιο βιβλίο; Θέλω να σου πω ότι έχοντας ζήσει την αποσιώπηση και την επίθεση, τι νόημα έχει να βγω σε μια εκπομπή και να προσπαθώ  να μιλήσω;

Έχεις τίποτα καινούργιο στα σκαριά; Έχω ολοκληρώσει ένα βιβλίο που θα βγει τον επόμενο χρόνο. Πρόκειται για μια διασκευή από το Παραμύθι Χωρίς Όνομα της Πηνελόπης Δέλτα, το πιο επιτυχημένο βιβλίο της. Πρόκειται για ένα παραμύθι, όπως λέει και ο τίτλος. Το «χωρίς όνομα» σημαίνει ονόματα δεν λέμε! Έχει μια ιδιομορφία αυτό το βιβλίο, από την μια είναι παραμύθι με βασιλιά, πριγκίπισσα κλπ και από την άλλη είναι σαν ρεπορτάζ της Ελλάδας. Το βασίλειο λέγεται Μοιρολατρία, που είναι ένα από τα προβλήματα της χώρας μας. Εκεί υπάρχει μια βασιλοπούλα που αρχίζει και σκέφτεται ότι αν δε αναλάβει η ίδια μια πρωτοβουλία να αλλάξει τα πράγματα, δεν θα αλλάξει τίποτα. Λέγαμε να βγει την άνοιξη, αλλά εγώ βλέπω ότι θα ήταν καλύτερα να έβγαινε λίγο πιο αργά. Σκέψου ότι ακόμα κινείται η Πιο Κρυφή Πληγή. Είχαμε και την επανέκδοση της Λούλας. Ε, να μην πέσουν όλα μαζί.

—

Είμαι ήδη στον δρόμο της επιστροφής και ακούω την συνέντευξη  από το «κασσετοφωνάκι» μου. Εκείνο που καταφέρνω να συνειδητοποιήσω είναι ότι όλα γίνονται πιο ξεκάθαρα όταν οι άνθρωποι των γραμμάτων παίρνουν θέση για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ίσως, αν πάρουμε θέση και οι υπόλοιποι, να γίνουν διαυγή.