Πώς μπορεί να αποτυπωθεί ψηφιακά ο κοινός χώρος των εξεγέρσεων, των αναταραχών και της πολιτικοκοινωνικής ρευστότητας της Αθήνας, τη στιγμή που αυτός βιώνεται και αντιμετωπίζεται ως χώρος αποκλεισμού; Πώς η ατομικότητα, με την έννοια της προσωπικά βιωμένης εμπειρίας, μπορεί να τραπεί σε συλλογικότητα και να λειτουργήσει ως σημείο ένταξης; Το Athens Report είναι μία online πλατφόρμα, η οποία λειτουργεί ταυτόχρονα ως ένας διαλεκτικός καμβάς επικοινωνίας- ανταλλαγής και ως ένας σύγχρονος δημιουργός του φαντασιακού του δημόσιου χώρου. Ύστερα από την παρουσίαση του project στο Circuits and Currents, τις απαντήσεις στα ερωτήματα που γεννήθηκαν γύρω από τη λειτουργία και τους στόχους αυτής της πλατφόρμας, μας τις έδωσε η εμπνευστής της εικαστικός Άννα Λάσκαρη.
Τι είναι το Athens Report και πώς λειτουργεί ταυτόχρονα σαν ένα συλλογικό και εικαστικό project; Το Athens Report είναι ένα διαδραστικό διαδικτυακό πρότζεκτ το οποίο περιλαμβάνει την δυνατότητα παρουσίασης του ως εγκατάσταση. Η πλατφόρμα συλλέγει οπτικοακουστικό υλικό από συλλογικές και ατομικές δράσεις στο δημόσιο χώρο, θραύσματα εμπειριών των ανθρώπων που έλαβαν μέρος σε διαμαρτυρίες κι εξεγέρσεις, αποσπασματικές αφηγήσεις υπό μορφή συνεντεύξεων και εικονικές παρεμβάσεις στους τοίχους της πόλης (γκραφίτι). Τα ψηφιακά τεκμήρια είναι ταξινομημένα σε σχέση με το δημόσιο χώρο έχοντας ως στόχο την ενθάρρυνση ελεύθερων σχημάτων ανάγνωσής του περιεχομένου, το οποίο αναδιαμορφώνεται, εξελίσσεται και ανακατανέμεται από τους ίδιους τους χρήστες που προσθέτουν το δικό τους αρχειακό υλικό. Η κύρια πλοήγηση της πλατφόρμας οριοθετείται από την διαδρομή της γραμμής του τρόλεϊ 11 το οποίο διασχίζει το κέντρο της Αθήνας περνώντας από σημεία οπού έχουν αποτελέσει χώρους συγκρούσεων κι εξεγέρσεων. Η διαδρομή, βιντεοσκοπημένη μέσα από το ίδιο το τρόλεϊ λειτουργεί ως χάρτης με τον οποίο ο επισκέπτης της πλατφόρμας αποκτά πρόσβαση στο αρχείο. Έτσι, η περιήγηση στην γραμμή 11 δεν γίνεται μόνο αντιληπτή ως μια πλοήγηση στην πόλη αλλά ή περιπλάνηση αλλά και ως ένας ιστός πάνω στον οποίο αποτυπώνονται προσωπικές καταγραφές.
Σαν εγκατάσταση, το Athens Report στηρίζεται σε δύο μορφές προσβασιμότητας της πλατφόρμας ταυτόχρονα ενεργές στον ίδιο χώρο: την προβολή στο φυσικό χώρο της διαδρομής του τρόλεϊ και την αλληλεπίδραση των θεατών με τα οπτικοακουστικά αρχεία μέσω smartphones και tablets. Οι θεατές με την κίνησή τους περιηγούνται στα οπτικοακουστικά αρχεία, συνδεδεμένοι με τον χώρο της προβολής της διαδρομής του τρόλεϊ ενώ τα σώματά τους αλληλεπιδρούν, σχηματίζοντας ένα συλλογικό χώρο εμπειρίας.
Ποιος είναι ο ρόλος των συνεντεύξεων στη δομή του Athens Report; Τα οπτικοακουστικά αρχεία του Athens Report χαρτογραφούν τις κοινωνικές δράσεις που αφορούν την χρονική περίοδο από το 2008 έως την 20η Σεπτεμβρίου του 2015. Οι συνεντεύξεις είναι επίσης ταξινομημένες σε σχέση με το δημόσιο χώρο που ορίζεται από τη διαδρομή του τρόλεϊ. Αποτελούν προσωπικές αφηγήσεις-εκδοχές που επιχειρούν να εξηγήσουν το προσωπικό βίωμα της κρίσης -φιλτραρισμένες φυσικά από το χρόνο δεδομένου ότι είναι πρόσφατα τεκμήρια, προσδοκούν να δώσουν μια συνοχή σε αυτό που συμβαίνει τώρα. Η περιήγηση του χρήστη στο αρχείο των συνεντεύξεων ενεργοποιεί μια διαδικασία ανάσυρσης των δικών του εμπειριών και της προσωπικής του εμπλοκής στην κοινωνικοπολιτική συγκυρία. Ταυτόχρονα, η πλατφόρμα μέσω των θραυσματικών εικόνων που προέρχονται από τα κάτω και των προσωπικών αφηγήσεων επιχειρεί να υπερβεί την αισθητικοποίηση των κοινωνικών αντιστάσεων στη λιτότητα και την εξωτικοποίηση της εξαθλίωσης των μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού -όπως αυτές έχουν κυριαρχήσει στα εγχώρια και διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης- ενώ προσδοκεί να συμβάλει στη διεύρυνση του πεδίου της αναπαράστασης ως ένα ανοικτός χώρος αμφισβήτησης και συνεργασίας.
Τι καθιστά αναγκαία την ύπαρξη αυτού του συλλογικού αρχείου τη στιγμή που τα social media θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι καταγράφουν την συλλογική μνήμη; Το Athens Report είναι ένα εγχείρημα το οποίο διαφέρει ουσιαστικά από τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης. Τα social media εκτός από την μαζική διακίνηση της πληροφορίας σε πραγματικό χρόνο, είναι τόποι μνήμης. Μπορούμε πράγματι να υποθέσουμε ότι η ατομική και συλλογική μνήμη κατασκευάζεται εκεί με πιο συμμετοχικό τρόπο λόγω των τεχνολογιών σύνδεσης και μοιράσματος. Όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα social media συνίστανται από προσωποκεντρικές γραμμικές αφηγήσεις, ότι τα social media βασικά είναι ένα πάρτι. Το Athens Report αν και συνίσταται από αρχεία, δεν είναι απλώς ένας “καταγραφέας συμβάντων” στον δημόσιο χώρο αλλά κι ένας χώρος όπου τα θραύσματα των κοινωνικών δράσεων της χρονικής περιόδου στην οποία αναφέρεται και οι προσωπικές αφηγήσεις αναδύονται ως πρόκληση για αναστοχασμό πάνω στην έννοια δημόσιου χώρου. Το Athens Report είναι ένα ιδιότυπο εργαλείο αλλά όχι ένα ακόμη πεδίο άντλησης πληροφορίας.
Άννα Λάσκαρη
Πιστεύετε ότι ένα συλλογικό αρχείο θα μπορούσε να συνεισφέρει στην δημιουργία του σύγχρονου φαντασιακού του δημόσιου χώρου; Τα αρχεία το Athens Report δίνουν την δυνατότητα προσέγγισης του δημόσιου χώρου πάνω στο τι σημαίνει δημόσιος χώρος πώς αυτός συγκροτείται και ποιές είναι οι προσλαμβάνουσες ποιότητες του. Τα αρχεία που ανεβάζουν οι χρήστες δεν είναι απλώς ιστορικές καταγραφές αλλά συμβάλλουν στην “αναρώτηση της διαδικασίας συγκρότησης του δημόσιου χώρου.” Σε μία από τις συνεντεύξεις, ο Κ. αφηγείται για το Σύνταγμα του 2011: “το Σύνταγμα, το δικό μας Σύνταγμα, με τα αντίσκηνα, την οργάνωση των media, τη λαϊκή συνέλευση και τις 24 θεματικές, ήτανε η συγκρότηση μίας μικρής πολιτείας στο κέντρο της πόλης, μιας άλλης πολιτείας για μια άλλη σκέψη και για μια άλλη προσέγγιση από άνθρωπο σε άνθρωπο.» Μέσα από τα αρχεία της πλατφόρμας αποτυπώνονται τα ίχνη των διεργασιών που συντελούνται από τα κάτω, όχι μόνο για τη διεκδίκηση του δημόσιου χώρου αλλά και για διάπλαση του, η οποία προκύπτει μέσα από τις συλλογικές δράσεις που τον προσδιορίζουν σαν δικό τους κοινό χώρο. Η πλατφόρμα επιδιώκει να γίνει ένα εργαλείο και όχι καταγραφέας μεγάλων και εντυπωσιακών ή μικρών και ασήμαντων συμβάντων. Ένα εργαλείο αναστοχασμού πάνω στο δημόσιο χώρο και τη συγκρότηση του σε κάτι διαφορετικό από τις ελεγχόμενες από τα πάνω ιδιότητές του.
Ποιος είναι ο ρόλος αυτής της πολλαπλής αφήγησης στην Αθήνα των «εξεγέρσεων» και της αλλαγής; Ο Σταύρος Σταυρίδης, στην κουβέντα η οποία πραγματοποιήθηκε από το Athens Report στο Circuits and Currents σχολίασε ότι είναι «σαν να βρισκόμαστε σε μια περίοδο στην οποία ο δημόσιος χώρος οφείλει και γίνεται να οριστεί ως χώρος που προκύπτει μέσα από την κοινή δράση ανθρώπων που τον αναγνωρίζουν ως συλλογικά δικό τους, μια επικράτεια που αρθρώνεται εξ αιτίας των δράσεων που της δίνουν νόημα». Πιστεύω ότι εκεί έγκειται η λειτουργία της πλατφόρμας σε σχέση με την χρονική συνθήκη. Μεταφέρει τα ίχνη αυτής της διεκδίκησης και δίνει έδαφος στο αρχείο να σχολιάσει το ίδιο του το περιεχόμενο δημιουργώντας πολλές φορές ρωγμές και ανισορροπίες σε αντίστιξη με την αφήγηση των συμβατικών μέσων ενημέρωσης.
