Η νέα, θαυμάσια εποχή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών

Σχεδόν μια δεκαετία μετά, ένα από τα ωραιότερα αρχαιολογικά μουσεία της επικράτειας, με σπάνιους θησαυρούς από πρόσφατες ανασκαφές, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών, μόλις μιάμιση ώρα δρόμος από την Αθήνα, άνοιξε ξανά για το κοινό. Το μεγάλο πλέον στοίχημα του υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας, που συνέβαλαν από κοινού στη ριζική ανακατασκευή και επέκταση που διπλασίασε το εμβαδό του (αγγίζει τα 1000 τ.μ.), είναι να γίνει πόλος έλξης για τον τουρίστα αλλά και τον Έλληνα. Χρειάζονται κίνητρα, όπως αποδεικνύουν οι 10 χιλιάδες επισκέπτες σε ένα μήνα (από τα θυρανοίξια του Ιουνίου), όπου η είσοδος ήταν ελεύθερη.  

Οι επιτάφιοι λέοντες (ανάμεσά τους κι ο Λέων της Χαιρώνειας), ο μεσαιωνικός πύργος του Σαΐντ Ομέρ που λειτουργούσε ως φυλακή έως το 1880, ο οποίος για πρώτη φορά είναι επισκέψιμος (στους τοίχους του ακόμα διασώζωνται σημειώματα ή σχέδια των κρατουμένων), η σπάνια μαύρη βοιωτική επιτύμβια στήλη που επαναπαπτρίστηκε από το Γκετί (κάτι που παραλείπεται στην επιγραφή της) σε υποδέχονται στην αυλή, προϊδεάζοντας για αυτό που ακολουθεί αφού περάσεις το κατώφλι του υπερσύγχρονου μουσείου, που συνιστά μουσειολογικό πρότυπο και σε κάνει για πολλοστή φορά να θλίβεσαι για τον παλιομοδίτικο τρόπο που εκτίθενται ακόμη τα αριστουργήματα του Εθνικού Αρχαιολογικού. Στα διαφορετικά επίπεδά του απαντάται ένας καταιγιστικός, μοναδικής ομορφιάς πλούτος από σπάνια ευρήματα, πολλά των τελευταίων ετών (το 80% είναι εντελώς νέα ευρήματα), μαζί με νέες αφηγήσεις (για την ιστορία των ανασκαφών, των τριων διαδοχικών μουσείων στο ίδιο σημείο) και την αρωγή ψηφιακών εφαρμογών.

Από τα αδιαφιλονίκητα highlights,οι  επιζωγραφισμένες πήλινες λάρνακες από το μυκηναϊκό νεκροταφείο της Τανάγρας.

Στην αίθουσα-εισαγωγή, που λειτουργεί και ένα μικρό πωλητήριο, βρίσκονται φωτογραφίες από το πρώτο μουσείο: ένας στρατώνας που παραχωρήθηκε για να φιλοξενηθούν οι αρχαιότητες, ο οποίος το 1905, με έξοδα της Εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, μετατρέπεται στο πρώτο μουσείο της περιοχής. Υπάρχει υλικό και για το δεύτερο μουσείο, που εγκαινιάστηκε στην ίδια θέση το 1962 και παρέμεινε ανοικτό ως το 2007. Στις διπλανές προθήκες εκτίθενται τα καφάσια μέσα στα οποία κρύφτηκαν οι αρχαιότητες στον πόλεμο, ελληνικές και γερμανικές εφημερίδες του ‘40 που χρησιμοποιήθηκαν ως περιτύλιγμά τους για τον ίδιο σκοπό, σημειώματα αρχαιολόγων για τις ανασκαφές, καθώς και ο πρώτος χειρόγραφος κατάλογος των αρχαιοτήτων του μουσείου.

Η κυρίως έκθεση, που διαρθρώνεται σε δεκαοκτώ συνολικά ενότητες, έντεκα από τις οποίες ακολουθούν χρονολογική σειρά από την Παλαιολιθική περίοδο έως και το τέλος της Οθωμανικής κυριαρχίας, ξεκινά με αφιέρωμα στη μυθολογία: από τον μεγάλο γενάρχη, τον Κάδμο. Σπάνια εκθέματα στην ενότητα είναι το αγγείο με σκηνή μάχης του Ηρακλή με ένα λιοντάρι, ο ανάγλυφος σκύφος στον οποίο απεικονίζεται η μυθική ίδρυση των Θηβών από τον Κάδμο κι η Λάρνακα με τη Σφίγγα. Ιδιαίτερη αναφορά στις τραγωδίες του θηβαϊκού μυθολογικού κύκλου γίνεται στον εξώστη, όπου εκτίθεται το κοστούμι της Ρένης Πιττακή–«Αντιγόνης», από επιδαυρική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης, μαζί με φωτογραφικό υλικό παραστάσεων με ήρωες του  κύκλου.

Προσπερνώντας τα προϊστορικά ευρήματα οδηγείσαι στις  πήλινες πινακίδες με τη συλλαβική γραφή Γραμμική Β, τον οπλισμό και τα κοσμήματα, για να  καταλήξεις σε μια κομβική αίθουσα, στην καρδιά του μουσείου και σε ένα από τα αδιαφιλονίκητα highlights:τις επιζωγραφισμένες πήλινες λάρνακες από το μυκηναϊκό νεκροταφείο της Τανάγρας, με τις σκηνές πυγμαχίας, ταυροκαθαψίων, κυνηγιού. Σπάνια για την ηπειρωτική Ελλάδα ευρήματα, αφού μόνο στη μινωϊκή Κρήτη απαντώνται. Στα highlights συγκαταλέγονται, στην ίδια αίθουσα,  και οι σπανιότατοι σφραγιδοκύλινδροι από λαζουρίτη Αφγανιστάν, από το θησαυρό του μυκηναϊκού ανακτόρου των Θηβών.

Διατρέχοντας τις τοιχογραφίες fresco με τις νεαρές κοπέλες που παραπέμπουν στα αντίστοιχα ευρήματα της Κνωσσού φτάνεις στην πιο «μπουκωμένη» αίθουσα του μουσείου, με τους περίφημους αρχαϊκους Κούρους. Κοιτώντας τους ανφας το βλέμμα σου προσκρούει στις προθήκες, με ασφυκτικά στιβαγμένα εκθέματα που χρειάζονταν περισσότερο αέρα.

Ακολουθούν οι σπάνιες μαύρες επιτύμβιες στήλες της περιοχής, ενώ από τις ομορφότερες προθήκες είναι αυτή με τις διάσημες Ταναγραίες από το βορειοανατολικό νεκροταφείο Θήβας. Στον εξώστη φιλοξενείται και η απτική και εκπαιδευτική συλλογή, με επιλεγμένες αρχαιότητες (η έκθεση είναι εξάλλου προσβάσιμη σε επισκέπτες με κινητικές δυσκολίες ή προβλήματα όρασης).

Βαθμηδόν,εισερχόμαστε στους ρωμαϊκούς χρόνους με το συγκλονιστικό επιτύμβιο πορτρέτο νεαρού άνδρα της Υστερης Ελληνιστικής περιόδου (του 1ου αιώνα π.Χ.) που θυμίζει φαγιούμ και φέρει την επιγραφη «Θεόδωρος χαίρε».

Η τελευταία στάση γίνεται στα θεμέλια του μουσείου: εκεί βρίσκεται τμήμα οικίας της 3ης χιλιετίας, τάφοι του 17ου αι. π.Χ. και η θεμελίωση του μυκηναϊκού τείχους της Καδμείας (13ος αι. π.Χ.).

Η πρώτη φάση που περιλάμβανε την επέκταση, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και την εκπόνηση της μουσειολογικής και μουσειογραφικής μελέτης υλοποιήθηκε χάρη στο Γ’ ΚΠΣ και στοίχισε 8 εκατομμύρια ευρώ. Η δεύτερη που αφορούσε την επανέκθεση εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ 2007-2013 και στοίχισε  4.109,058 ευρώ εκ. (η συμβολή της  Περιφέρειας ).

Μετά την ξενάγησή μας από την προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Βοιωτίας Αλεξάνδρα Χαραμή, διατρέχοντας την ατάκτως δομημένη Θήβα, φτάσαμε, παρέα με τον Περιφερειάρχη Στερεάς Ελλάδας Κώστα Μπακογιάννη, που επενδύει στο πολιτιστικό κεφάλαιό μας, στις ανασκαφές οι οποίες συνεχίζονται στο μυκηναϊκό παλάτι, με επικεφαλής τον  αρχαιολόγο Βασίλη Αραβαντινό. Οι ανασκαφείς έχουν εστιάσει στην εύρεση της αίθουσας του θησαυρού του ανακτόρου. 

Είναι μεγάλο το έργο του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Θηβών, αλλά και πάλι αναρωτιέσαι: μόλις 1.000 τ.μ. αρκούν, όταν η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει διαρκώς στο φως νέα ευρήματα; Δεν θα έπρεπε στη νέα προσθήκη να προβλεφθεί η δυνατότητα νέας επέκτασης; Η Θήβα και η ευρύτερη περιοχή είναι γεμάτη από νοικιασμένα διαμερίσματα στα οποία έχουν αποθηκευτεί χιλιάδες αρχαιότητες που δεν χωράνε στο μουσείο…