Μνημόνιο το: επίσημο διπλωματικό έγγραφο με το οποίο μία κυβέρνηση εκθέτει τις απόψεις της για ορισμένο θέμα σε άλλη κυβέρνηση ή σε διεθνή οργάνωση, οργανισμό.
Αυτός είναι ο ορισμός της λέξης χωρίς καμία απολύτως συναισθηματική χροιά. Χωρίς δηλαδή την ουσία της όπως έχει διαμορφωθεί, για όσους κατοικούν στην Ελλάδα, τα τελευταία τέσσερα χρόνια. 10+1 άνθρωποι από τον χώρο του πολιτισμού, της δημοσιογραφίας και της εκπαίδευσης απάντησαν στο ερώτημα της Popaganda: «Τέσσερα χρόνια Μνημόνιο. Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό; » Οι απαντήσεις αποκαλύπτουν κάτι που όλοι υποψιάζονται. Κανείς μας δεν θα είναι ίδιος μετά από αυτό. Αλλά πότε και πώς θα έρθει αυτό το μετά; Κάποιοι προσπαθούν, τουλάχιστον, να δώσουν κι αυτή την απάντηση.
Λεωνίδας Μαριδάκης, τραγουδιστής/συνθέτης: Ένα κρεσέντο αποβλάκωσης από την μεριά της εξουσίας, εγχώριας και διεθνούς. Σαν μία φαρσοκωμωδία που δυσκολεύομαι να γελάσω γιατί έχει αληθινά θύματα: Τη δημοκρατία, το περιβάλλον, την ελπίδα. Και όλη αυτή η κατάσταση χτίστηκε σιγά σιγά για χρόνια πριν φτάσει εδώ. Εκπαιδευτήκαμε σαν λαός επί δεκαετίες στο παράλογο, την υποκρισία και το κιτς. Όμως πέρα από την «σκοτεινή μας ρίζα», που έλεγε ο Νίκος Γκάτσος, σαν άνθρωποι κρύβουμε μέσα μας και μία άλλη δυνατότητα. Έτσι αν προσπαθήσουμε να αφήσουμε κατά μέρος τους αυτοματισμούς μας και ό,τι μας ταΐζει η κυρίαρχη ιδεολογία (ενοχές, απογοήτευση κτλ.), πιστεύω έχουμε πάντα την ευκαιρία να ξανά φαντασιωθούμε τις ζωές μας πιο εμπνευσμένα, και να τις ξετυλίξουμε αποκαλυπτικά. Στο τραγούδι αυτό πιάνει.
Δημήτρης Σωτάκης, συγγραφέας: Η κρίση, καταρχάς, ήταν η ευκαιρία να έρθουν στην επιφάνεια τα φασιστοειδή που σαφώς και γνωρίζαμε από χρόνια την ύπαρξή τους, όμως λόγω των συγκεκριμένων συνθηκών απέκτησαν βήμα και λόγο, μα κυρίως έκφραση στο μέσο Έλληνα. Αυτή ήταν-κατά τη γνώμη μου-η χειρότερη συνέπεια και η χειρότερη εκδοχή αυτής της περιόδου που δε θα ξεχάσω ποτέ.
Περικλής Κοσκινάς, σεφ: Τα τελευταία χρόνια παρακολουθώ σαν τρελός κάθε βράδυ κονσέρβα συνεδριάσεις της βουλής στο διαδίκτυο. Ακούω κάποιες φορές την φωνή του Άδωνη να μπερδεύεται με τον ήχο του αέρα, στα φυλλάδια για πίτσα βλέπω τον Αντώνη, στην λίμνη του Χαλικιόπουλου βλέπω πουλιά με το κεφάλι του Στρατούλη να ψάχνουν καταφύγιο, σε κάθε μαλλί της γριάς βλέπω τον Κουβέλη, και άλλα πολύ χειρότερα. Μεγάλωσα σε μια κανονική οικογένεια και είχα χαρούμενη ζωή. Δεν ξέρω πως έφτασα εδώ. Τώρα παίρνω το πρωί ένα χάπι και το βράδυ άλλα δύο, μετά το φαΐ, και είμαι ήρεμος. Θα πάρουμε πίσω τα δάνεια, βγήκαμε στις αγορές. Όλα καλά. Όλα καλά. Δεν μπορώ τις συγκινήσεις.
Γιάννης Σκαρπέλος, κοινωνιολόγος/αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο: Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό είναι η περίφημη ρήση του Πάγκαλου «Όλοι μαζί τα φάγαμε». Πρόκειται για την κυνικότερη ομολογία και ταυτόχρονα την χυδαιότερη διάχυση της ενοχής στο κοινωνικό σώμα, που με τη σειρά του αποδέχθηκε πτωχοπροδρομικά σχεδόν την αρνητική ταυτότητα που του πρότειναν οι ταγοί του και σύντομα υποτάχθηκε στη μοίρα του.
Χρήστος Ξανθάκης, δημοσιογράφος: Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό όταν ακούω για το Μνημόνιο, είναι μια αδιανόητη αίσθηση απόλυτης γκαντεμιάς. Μαζί μ’ αυτό, σκάω κι ένα χαμόγελο για το καλοκαίρι των Αγανακτισμένων. Για το μεγάλο πάρτι στο Σύνταγμα που κράτησε μήνες ολόκληρους, σε αντίθεση με την δεκαπενθήμερη χλαπαταγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Όπως έλεγαν και οι αρχαίοι ημών πρόγονοι, ουδέν κακόν αμιγές καλού κλπ. κλπ. Και αντιστρόφως ισχύει αυτό βέβαια και αντιστρόφως.
Penny Μπαλτατζή, τραγουδίστρια των Penny and the Swingin’ Cats: H ιστορία επαναλαμβάνεται. Κοπιάζουν τα κανάλια να μεγαλουργήσουν στο ψέμα και τον αποπροσανατολισμό. Η άγνοια και ο φόβος των μικροαστών γίνονται τροφή τους. Κάνουν επίκληση στο συναίσθημα μας. Την ίδια ώρα που μας καλούν να σώσουμε την «πατρίδα», τον τόπο μας, καταπίνουν το αίμα μας τα αρπαχτικά. Τα πιο μεγάλα ποσά τσεπώνονται σε περίοδο κρίσης. Θυμώνω αλλά δεν παραιτούμαι.
Άκης Καπράνος, κριτικός κινηματογράφου: «Κατάθλιψη» – η πρώτη λέξη. Και δεν βρεθήκαμε τώρα σε κατάθλιψη. Πάντα βρισκόμασταν σε κατάθλιψη. Απλά πριν, προσπαθούσαμε να το καλύψουμε όπως – όπως. Μια χώρα χωρίς συνέχεια, μια «ιστορία» χωρίς αντίκρισμα. Με ένα μεγάλο και ανυπόφορο κενό που αναπληρώσαμε όπως – όπως. Πως; Με το «γαμώ και δέρνω», την επιταγή που έκοψε για εμάς η μεταπολιτευτική «Αριστερά» και εξαργυρώσαμε πότε στα μπουζούκια, πότε στο δρόμο και πότε στα βιντεοκλάμπ, νοικιάζοντας δέκα – δέκα τις νέες ταινίες και ολοκληρώνοντας έτσι τον κύκλο της εσωστρέφειας μας. Στις φάκες όμως, το τυρί είναι πάντοτε δωρεάν. Τα καημένα τα ποντίκια θα μου πεις, είναι βρωμερά, η «κανονικότητα» πρέπει να κυριαρχήσει. Σύμφωνοι, δε λέω, αλλά να, κανείς ποτέ δεν τα έμαθε να πλένονται. Φαντάζομαι, οι τύποι που κατασκευάζουν τις ποντικοπαγίδες θα είχαν τις αντιρρήσεις τους. Κι εγώ σα να μη νιώθω και πολύ καλά…
Γιώργος Γλυκοφρύδης, συγγραφέας: Η κρίση μπορεί να σταθεί αφορμή και όχι απαραίτητα αιτία. Μπορεί να σταθεί αφορμή για κάτι που υπήρχε στο μυαλό σου χρόνια και που επί της ουσίας η κρίση στάθηκε το δάκτυλο που πάτησε την σκανδάλη. Το ζήτημα είναι ότι όσο κι αν φαντάζει η οικονομική κρίση ευκαιρία για να τολμήσει κανείς, στην πραγματικότητα, οι υπάρχουσες συνθήκες δεν θα του δώσουν ποτέ δεύτερη ευκαιρία. Δεν θα του δώσουν ποτέ την δυνατότητα να πάρει πίσω έναν λανθασμένο υπολογισμό. Με δυο λόγια, κρίση με θετικό αποτέλεσμα για τον οποιονδήποτε (εξαιρουμένων των εκατομμυριούχων ή επί της ουσίας τυχερών) είναι μόνο στην φαντασία όσων θέλουν να την βλέπουν έτσι.
Βανέσα Πούτου, ζωγράφος: Μου έρχονται στο μυαλό τα μάτια του εξευτελιστικά αμειβόμενου νέου ανθρώπου. Είναι χαμένα, θολά, ανέλπιδα. Αιωρούνται σαν εκκρεμές μεταξύ της αλλαγής που επιθυμούν και του φόβου που τους επιβάλλουν. Βλέπουν σε κάθε κίνηση του ρολογιού λέξεις που επαναλαμβάνονται αναποτελεσματικά: κρίση, ανάπτυξη, ανταγωνιστικότητα, υπομονή, δικαιοσύνη, κόμματα, μέλλον. Φοβάμαι πως αρνούνται να δουν το εβένινο ρολόι που τις θρέφει όμως.
Κώστας Κουτσολέλος, σκηνοθέτης/ηθοποιός: Θυμάμαι εκείνη την ημέρα, πέρσι το καλοκαίρι που δεν είχα λεφτά να βάλω βενζίνη στο μηχανάκι μου. Όσο πιεσμένος και να ήμουν με τα λεφτά παλιότερα, δεν περίμενα ποτέ ότι θα έρθει η στιγμή να μην έχω καν 2 ευρώ να βάλω λίγη βενζίνη. Μα πώς συνέβη αυτό σε μένα; Ήμουν καλός μαθητής στο σχολείο, είμαι καλό και ευγενικό παιδί, τι πήγε στραβά; Εκείνη την ημέρα συνειδητοποίησα ότι η ζωή που ζούσα μέχρι τώρα ίσως να μην συνεχιστεί για πάντα, ίσως το πάρτι να τελειώσει απότομα κι άντε μετά να καταλάβεις ποιος φταίει, εσύ ή η κρίση…
Δήμητρα Βγενοπούλου, δημοσιογράφος: Ο Γιώργος Παπανδρέου που ανακοινώνει από το Καστελόριζο την ένταξη της χώρας στον μηχανισμό στήριξης (sic!) και η Χρυσή Αυγή που εισέρχεται στη Βουλή. Κρίμα που στην πρώτη περίπτωση δεν βρέθηκε κάποιος να τον ρίξει στη θάλασσα, κρίμα που στη δεύτερη κάποιοι- πολλοί- θεώρησαν ότι με την ψήφο εμπιστοσύνης τους σ’ αυτή θα«εκφόβιζαν» τους εκπροσώπους του Μνημονίου. Τα τέσσερα αυτά χρόνια φέρνουν στο μυαλό μου, επίσης, τους φίλους στους οποίους είπαμε «αντίο» πριν ξενιτευτούν, και τους στίχους του ποιητή Λειβαδίτη «και τότε κατάλαβες γιατί οι απελπισμένοι γίνονται οι πιο καλοί επαναστάτες».
