Το βιβλίο Μηχανισμοί Αντικυθήρων (Το Ροδακιό, 2015), που προτάθηκε στα 10 καλύτερα βιβλία από το κοινό στο διαγωνισμό Publicbookawards, είναι η τέταρτη συλλογή του Πέτρου Στεφανέα, που πρωτοεμφανίστηκε στην ποιητική γραφή το 2003 με το βιβλίο Σημείων Στιγμιότυπα (Γαβριηλίδης). Ακολούθησαν: Η παραλία της Καλαμάτας (2009) και Το ψυγείο μας (2012), αμφότερα από τις εκδόσεις Το Ροδακιό.
Η τελευταία συλλογή μεταφράστηκε πρόσφατα στα ισπανικά από την Jara Calles με τίτλο Nuestra Nevera (Ed. Sloper 2015). Ο Alvaro Valverde υποδέχτηκε το βιβλίο με τούτα τα λόγια: «Είμαστε μπρος σε μια ποίηση χωρίς προσχήματα, που συγγενεύει με το άμεσο και το καθημερινό, αλλά που δεν παύει να προσέχει τη γλώσσα. Μια γλώσσα που, όπως είναι λογικό, έχει μια μαθηματική ακρίβεια.»
Ο Πέτρος Στεφανέας σπούδασε μαθηματικά, λογική και πληροφορική στα πανεπιστήμια Αθηνών και Οξφόρδης και στο ΕΜΠ. Διδάσκει στο ΕΜΠ. Από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης κυκλοφορεί και το μυθιστόρημά του “Livewire: Η ευτυχής επανόρθωση” (συνσυγγραφή με τον Ρέννο Οιχαλιώτη).
Ο ποιητής Στεφανέας δημιουργεί ποιητικές συνθήκες μέσα από απροσδόκητα συμβάντα ή εικόνες. Ένα πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι η απόσταση και η διανοητική ψυχρότητα στην καταγραφή και στον σχολιασμό των βασικών ερωτημάτων του βίου. Ανάμεσα στα συγγραφικά εργαλεία του περιλαμβάνονται τα πολύ μικρά πράγματα και οι τετριμμένες εικόνες της καθημερινότητας. Τον απασχολούν η κατάργηση της υπερβολής και της μεταφοράς ως συστατικά της ποιητικής πρακτικής. Δοκιμάζει έτσι μέσα που έχουν καταγραφεί ως αντιποιητικά προσπαθώντας να τα εντάξει στην εργαλειοθήκη του ποιητή.
Η ανατροπή της ποιητικής νόρμας και η μετεγκατάσταση του αισθήματος μέσα σε περιστάσεις και περιβάλλοντα που στερούνται παραδεδεγμένης γοητείας και λυρικού μισόφωτος είναι το μεγάλο στοίχημα των ολιγόστιχων ποιημάτων του Στεφανέα:
Ρούχα στεγνωμένα προς αλλαγή / Πικρές οδοντόκρεμες και παντόφλες βιολογικές / Λευκό πόμολο αφημένο δίπλα στο φωταγωγό.
Οι λίμνες δίπλα στη Γενεύη / Αποτρέπουν τις προσθαλασσώσεις / Πατινάζ και βουτιές με γυαλιά μυωπίας / Στην περιφέρεια της δικής μου λίμνης / Η ποίηση χαλαρώνει.
Έχει την άποψη ότι η ποίηση πρέπει να διαβάζεται στην πρωτότυπη γλώσσα της, ενώ ο ίδιος έχει ιδιαίτερη αγάπη για τους Άγγλους ποιητές, σύγχρονους και μη. Αγαπά πολύ τη Ρωσίδα ποιήτρια Μαρίνα Τσβετάγεβα και τη Σίλβια Πλαθ. Πιστεύει ότι η ανάγνωση λογοτεχνίας γίνεται, κυρίως, από την ανάγκη της αλλαγής εικόνων και παραστάσεων.
«Κάποιες μορφές τέχνης χρειάζονται μια παραπάνω ευαισθησία, ένα κριτήριο παραπάνω για να προσεγγιστούν από έναν άνθρωπο. Πιστεύω ότι η ποίηση είναι το δυσκολότερο λογοτεχνικό είδος. Η ποίηση έχει δύσβατους δρόμους. Φυσικά, η ποίηση είναι για όλους, είναι μια πρόκληση ανοιχτή στους πάντες. Τα λέω όλα αυτά, χωρίς, φυσικά, να αισθάνομαι ποιητής. Ποτέ δεν αισθάνθηκα ποιητής.»
Πότε ξεκινήσατε να γράφετε ποίηση και με ποιον τρόπο; Είναι δύσκολο να θυμηθώ πότε έγραψα τους πρώτους μου στίχους. Πάντως, το πρώτο σχέδιο ολοκληρωμένου ποιήματος το έγραψα ένα βαρύ αγγλικό χειμώνα στο φοιτητικό δωμάτιό μου στην Οξφόρδη. Ήταν η απάντησή μου στη μεγάλη αγγλική νύχτα και το κρύο. Μετά την επιστροφή μου στην Αθήνα τα ξαναβρήκα και με την προσθήκη και νέων ποιημάτων που εκδόθηκαν ως Σημείων Στιγμιότυπα. Λίγα χρόνια μετά, ο Βασίλης Διοσκουρίδης από Το Ροδακιό με το μοναδικό παράδειγμά του με οδήγησε στην Παραλία της Καλαμάτας – οι πολύωρες αναγνώσεις της στο γραφείο της οδού Απόλλωνος υπήρξαν ενθαρρυντικές και επιβοηθητικές όσον αφορά τη διαμόρφωση της ποιητικής μου. Για την εξέλιξη της γραφής μου στα μετέπειτα βήματα οφείλω πολλά και στον Κυριάκο Σταμέλο.
Τι είναι αυτό που καθιστά την ποίηση ένα αντι-εμπορικό ανάγνωσμα, την ίδια ώρα, βέβαια, που και οι ίδιοι οι εν ζωή ποιητές και δη στην Ελλάδα δεν απολαμβάνουν σε καμία περίπτωση τις δάφνες των παλαιών και κλασικών; Είναι ένα ανοικτό ερώτημα το γιατί η σύγχρονη ποίηση δεν μπορεί με ευκολία να προσεγγίσει το ευρύτερο κοινό. Από τότε που η ποίηση άφησε πίσω της τα έπη και εν γένει τα θεματικά ποιήματα, όλο και περισσότερο η ποικιλία των θεμάτων και το βάθος της προσέγγισης απευθύνεται σε περιορισμένο αριθμό αναγνωστών.
Γράψατε μεγάλο μέρος του μηχανισμού Αντικυθήρων…στον αέρα, εν τω μέσω κάποιου αεροπορικού ταξιδιού. Θα θέλατε να πείτε δυο λόγια για τον χρόνο και τον τόπο της Γραφής; Παίζουν ρόλο στο αποτέλεσμα που θα διαβάσει ο αναγνώστης; Υπάρχουν χρόνοι (ώρες ημέρας, εποχές…) και τόποι στους οποίους έχετε προτίμηση; Δεν προτιμώ κάποιους τόπους ή χρόνους, αλλά η κίνησή μου από τόπο σε τόπο ευνοεί τη γραφή που προτιμώ. Δεν εξυπηρετεί δηλαδή ένα ενιαίο μύθο ή τόπο, αλλά περισσότερο έναν τρόπο , πιστεύω. Η υιοθέτηση πλευρών της καθημερινότητας και η απόρριψη πιο παραδοσιακών ποιητικών τρόπων δημιουργεί νομίζω μια απρόβλεπτη σύνθεση. Όταν χρησιμοποιώ ένα συγκεκριμένο τόπο π.χ. την Παραλία της Καλαμάτας ή τα προάστια στο Παρίσι, το κάνω με τέτοιο τρόπο ώστε το νόημα που υποδηλώνεται να είναι τελείως ανεξάρτητο και του τόπου και του χρόνου. Όταν οι συντεταγμένες γίνονται συγκεκριμένες, νομίζω μας αποσυντονίζουν. Η μερική αποκοπή μας από τον κόσμο είναι ένα βήμα δύσκολο μεν, αλλά εάν επιτευχθεί συνήθως έχει πλούσιο περιεχόμενο.
Επιστήμη και Τέχνη. Εσείς τα συνδυάζετε αποδεδειγμένα με επιτυχία…Πόσο δύσκολο και πόσο μαγικό μπορεί να είναι αυτό; Τέτοια δίπολα από αντιφάσεις γίνονται συχνά εργαλεία, όταν κινητήρια δύναμη δεν είναι τόσο να πεις «νέα πράγματα», όσο να προτείνεις ένα διαφοροποιημένο τρόπο προσέγγισης. Όμως, το υποκείμενο παραμένει το ίδιο: ο άνθρωπος-παρατηρητής.
Γνωρίζω ότι καταπιάνεστε και με τη φωτογραφία. Τελικά…μια εικόνα ή χίλιες λέξεις, Πέτρο Στεφανέα; H φωτογραφία είναι μεγάλη τέχνη – ειδικά η καλλιτεχνική φωτογραφία μπορεί να έχει ξεχωριστή ποιητικότητα. Πόσο δύσκολη είναι η ανεύρεση συγγενιών ανάμεσα στις φωτογραφικές και τις γλωσσικές εικόνες; Πρόκειται για μια απαιτητική άσκηση που έχει να κάνει με την ταυτόχρονη αποδόμηση της εικόνας και του λόγου. Με αφετηρία τις φωτογραφίες φαινομενικά ασήμαντων πραγμάτων ή καταστάσεων με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η σχέση της αποδόμησης με την αναδόμηση κυρίως σε νοηματικό επίπεδο. Αφετηρία της δουλειάς αυτής είναι εικόνες από τον πραγματικό κόσμο και συχνά απρόσμενες λέξεις ή εκφράσεις που μπορούν να αποτελέσουν μέρος ενός τέτοιου εγχειρήματος.
Θα μου επιτρέψετε, όμως, να αναμορφώσω αυτό το παλαιό ερώτημα: ένα ποίημα ή χίλιες εικόνες, Γεωργία Δρακάκη;
Θα μας αφιερώσετε ένα ποίημα;
O ΑΕΡΟΨΕΚΑΣΜΟΣ
Σήμερα όλο το βράδυ ψεκάζουν για κουνούπια
Οι τοπικές Αρχές του Δήμου Μαραθώνα
Δε θέλω να τις ειρωνευτώ ή να τις ενθαρρύνω
Θα αφήσουν εκτός ψεκασμού το πεδίο της Μάχης
Και το φωτεινό σηματοδότη
Ἀπό την εποχή του Δαρείου του Α΄
Επικρατεί εδώ κατάσταση άπνοιας
Κάθε ψυχή
Περιμένει να ξημερώσει
Να δει τα δύο πρωινά φύλλα
Ανέπαφα από τό τελευταίο σύντομο όνειρο
Του Πέρση νυχτοφύλακα
Το πρώτο κουνούπι μάς κλείνει, όμως, το μάτι
Κουκκίδα στο πράσινο φως του σηματοδότη
