Ο «θαυμαστός» κόσμος του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος σε ένα graphic novel

 

Έχοντας κυκλοφορήσει ήδη δύο επιτυχημένα comic books (Psychiatric Tales, Science Tales), o Darryl Cunningham είδε το όνομά του να φιγουράρει στη λίστα με τα best sellers των New York Times με το πιο πρόσφατο πόνημά του, το Σούπερκραχ. 

Όπως φαίνεται και από τον τίτλο, ο στόχος του Σούπερκραχ είναι να αφηγηθεί και να εξηγήσει την, ιστορικών διαστάσεων, περιπέτεια που πέρασαν οι ΗΠΑ και οι λοιπές χώρες που επηρεάστηκαν από την πρόσφατη κρίση του αμερικάνικου πιστωτικού συστήματος. 

Ο Cunningham επιλέγει να θέσει ως αφετηρία της διήγησής του την πολυδιαβασμένη λογοτέχνη και ιδεολόγο του ατομικισμού Άϋν Ραντ. Σύμφωνα με την ερμηνεία του, η Ραντ έχει παίξει κομβικό ρόλο στην κυριαρχία του χωρίς όρια νεοφιλελευθερισμού στις μέρες μας, καθώς ένας από τους «μαθητές» της υπήρξε ο – επί δεκαετίες πιο σημαντικός οικονομολόγος του πλανήτη, σύμβουλος πολλών αμερικανικών κυβερνήσεων και, εν τέλει, νο1 της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ – Άλαν Γκρίνσπαν. Έτσι, το πρώτο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται στην εξιστόρηση της βιογραφίας της Ραντ: την ακολουθούμε από τη Ρωσία των αρχών του αιώνα, όπου έζησε (και στιγματίστηκε από) την καταστροφή της επιχείρησής του πατέρα της από τους επαναστάτες, στην καριέρα της ως σεναριογράφου στο Χόλυγουντ και ως εξαιρετικά επιτυχημένης συγγραφέα ιδεολογικά φορτισμένων μυθιστορημάτων. Η δημοφιλία των βιβλίων της τόνωσε το ηθικό της Ραντ σε μέγιστο βαθμό και παράλληλα, οδήγησε στη διάδωση των ιδεών της κατά του κολεκτιβισμού και υπερ του αντικειμενισμού και του ακραίου ατομικισμού. Ο Cunningham απεικονίζει με έντονες πινελιές την Ραντ ως μανιασμένη ιδεολόγο που δημιούργησε μια ολόκληρη επιχείρηση προώθησης των ακραίων ιδεών της, ενώ επί χρόνια επιβλήθηκε δεσποτικά στον ολοένα διευρυνόμενο κύκλο των ακόλουθών της. 

Το δεύτερο μέρος ασχολείται με την αφήγηση της κρίσης που μαστίζει τον πλανήτη από το 2007 ως σήμερα: ο Cunningham αφηγείται τη σταδιακή χαλάρωση – με προεξάρχοντα τον Γκρίνσπαν – των κανόνων που ίσχυαν στην αμερικάνικη τραπεζική αγορά, η οποία επέφερε την αποχαλίνωση των αμερικανικών τραπεζών που άρχισαν να εφαρμόζουν σκανδαλώδεις πρακτικές. Το αποτέλεσμα ήταν η γνωστή κατάρρευση του χρηματοοικονομικού συστήματος. Με απλό και κατανοητό τρόπο ο συγγραφέας εξηγεί τις εξειδικευμένες απάτες που έκανε το σύνολο των τεράστιων αμερικάνικων τραπεζών και την πλήρη ατιμωρησία που ακολούθησε, σε αυτή την άνευ προηγουμένου καταστρατήγηση της δημοκρατίας από την τάξη των πλουσίων. Αναπόφευκτα, και η Ελλάδα φιγουράρει στις σελίδες, για το διαβόητο swap της Goldman Sachs με τον τότε Πρωθυπουργό της χώρας, Κώστα Σημίτη. 

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου τιτλοφορείται «Η Εποχή Του Εγωϊσμού» και είναι το, ανοιχτά, ιδεολογικό μήνυμα του συγγραφέα κατά του αρρύθμιστου καπιταλισμού και της ιδεολογίας του ατομικισμού. Αντλώντας από πηγές όπως η χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων των ΗΠΑ, εξηγεί πόσο αλληλένδετη είναι σήμερα η σχέση της Wall Street με την Κυβέρνηση του ισχυρότερου κράτους του κόσμου και πόσο κορόιδο έχουν πιαστεί όλοι οι υπόλοιποι από τους πλούσιους. 

Το Σούπερκραχ είναι γραμμένο με πάθος και έχει στόχο να διαβαστεί ανάλογα. Αυτό ακριβώς είναι το μειονέκτημα του: σε αντίθεση με το Science Tales όπου ο Cunningham επιχειρηματολογεί ψύχραιμα ενάντια στην άρνηση της κλιματικής αλλαγής και λοιπές «θεωρίες συνωμοσίας» της σύγχρονης επιστήμης, εδώ φαίνεται να έχει παρασυρθεί από ακριβώς το αντι-επιστημονικό πάθος αυτών που επιδιώκει να ξεσκεπάσει.

Ο συγγραφέας δίνει μεν σωστή ερμηνεία των γεγονότων της Κρίσης (οι τραπεζίτες έφαγαν τα λεφτά των κρατών και των κοινών θνητών, απλά επειδή έχουν την εξουσία στα χέρια τους και μπορούν να το κάνουν), αλλά κυριαρχείται από μονομανίες που αναπόφευκτα πλήττουν την αληθοφάνεια του εγχειρήματος: π.χ. αποδίδει κορυφαία σημασία των ιδεών της Ραντ στην εξέλιξη του ατομικισμού, του φιλελευθερισμού και του νέοφιλελευθερισμού, δίνοντας έτσι την εντύπωση ότι αυτές οι ιδεολογίες ξεκίνησαν από την, ελάσσονος εμβέλειας, Ραντ και όχι μερικούς αιώνες νωρίτερα. Πάντως, για κάποιον που αναζητά μια γρήγορη εισαγωγή στα δραματικά γεγονότα της τελευταίας δεκαετίας, το παρόν κόμικ είναι μια εύκολα προσβάσιμη αρχή.