Μενού Έναρξη: 20 χρόνια ιστορίας και γράφει ακόμα…

«Εμπρός πίσω» ήταν το σύνθημα του Περίανδρου Πώποτα, του τηλεοπτικού δημάρχου τον οποίον υποδυόταν μια φορά κι έναν καιρό ο Χάρης Ρώμας στο Καφέ της Χαράς. Κάπως έτσι φαίνεται πως σκέφτηκε κι η Microsoft για το Startmenu, το περίφημο μενού Έναρξη που κάνει το μεγάλο “comeback” στα Windows 10.

Μην το γελάτε καθόλου: το συγκεκριμένο γεγονός ήταν ένας από τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχθηκε η προώθηση του νέου λειτουργικού. Το feedback που πήρε άλλωστε η εταιρεία μετά τα λανσαρίσματα των τελευταίων εκδόσεων των Windows δεν ήταν και τα καλύτερα δυνατά ως προς το αντίστοιχό μενού τους και τη λειτουργικότητα που -δεν- εξασφάλιζε. Έτσι, ακολουθώντας πιστά τη ρήση που ασπάζονται οι απανταχού IT, «αν κάτι δουλεύει, μην το πειράξεις», η Microsoft έκανε πίσω ολοταχώς, επιστρέφοντας σε μια αν μη τι άλλο δοκιμασμένη λύση.

Το Startmenu όμως δεν… φύτρωσε έτσι απλά. Μέσα σe αυτά τα λίγα pixels που καταλαμβάνει στην οθόνη σας (και που έκδοση με την έκδοση μειώνονται κι άλλο), κρύβει 22 και πλέον χρόνια ιστορίας! Μιας ιστορίας με πολύ παρασκήνιο, αρκετές ανατροπές, άγνωστους πρωταγωνιστές και κάμποση δόση ψυχολογίας! Τι λέτε, πάμε να της ρίξουμε μια ματιά;

Να σας γνωρίσουμε τον Ντάνι Όραν

Ο Ντάνιελ ή Ντάνι Όραν, είναι απόφοιτος του Χάρβαρντ με πτυχίο στην ψυχολογία και εξειδίκευση στη μελέτη συμπεριφορών. Προσελήφθη στη Microsoft στις αρχές της δεκαετίας του ’90 και συγκεκριμένα το 1992. Αποστολή του; Να βρει τρόπους ώστε τα Windows να γίνουν πιο φιλικά απέναντι σε όσους χρήστες δεν ήταν εξοικειωμένοι με την Τεχνολογία. Η διπλωματική του αφορούσε το κατά πόσο οι χιμπατζήδες θα μπορούσαν να εκπαιδευτούν να μιλούν και, μολονότι εν τέλει δεν απεδείχθη κάτι τέτοιο, ο Όραν έκανε προτάσεις για τη δημιουργία ενός ειδικού λογισμικού, που θα ήταν σε θέση να καταφέρει ό,τι δεν κατάφερε ο ίδιος! Αυτό φαίνεται πως ήταν και το εισιτήριό του για το Ρέντμοντ, εκεί όπου η Microsoft δούλευε ήδη στο μέλλον.

Τα Windows 3.1 που κυκλοφορούσαν στην αγορά διέθεταν ένα πολύπλοκο περιβάλλον εργασίας, γεμάτο tabs και παράθυρα. Ο Όραν διενέργησε μια σειρά δοκιμών και μετρήσεων, πριν υποστηρίξει αυτό που ουδείς στη Microsoft τολμούσε να ξεστομίσει: το πρόβλημα δεν ήταν των χρηστών αλλά του λειτουργικού! Μάλιστα, οι επικεφαλής προγραμματιστές πείστηκαν για τα λεγόμενά του, όταν αποφάσισαν να μιλήσουν με ένα «πειραματόζωο» που χρειάστηκε περίπου μισή ώρα (!) για να ανοίξει ένα πρόγραμμα επεξεργασίας κειμένου στα Windows 3.1. Ο τύπος εργαζόταν ως μηχανικός συστημάτων πρόωσης στη Boeing και δεν μπορούσε να καταλάβει τα Windows!

Το σημείο αναφοράς

Ο Όραν κατέληξε πως τα Windows χρειάζονταν ένα σημείο αναφοράς, ένα χώρο στον οποίο χρήστης θα γνωρίζει defacto πως μπορεί να μεταβεί για να ξεκινήσει κάθε του περιήγηση ή υλοποίηση μιας σκέψης. Στην ουσία, χρησιμοποίησε ακριβώς το ίδιο σύστημα στο οποίο είχε βασιστεί και η πτυχιακή του με τους χιμπατζήδες: θα χρησιμοποιούσε ένα κουμπί, το οποίο θα οδηγούσε τον χρήστη σε άλλα κουμπιά, κι αυτά με τη σειρά τους σε άλλα κ.ο.κ. –θα του μάθαινε δηλαδή τα Windows κουμπί-κουμπί! Το πλήκτρο αυτό δημιουργήθηκε, μόνο που στα πρώτα του στάδια, πάλι ελάχιστοι ήταν εκείνοι που αντιλαμβάνονταν τη σημασία του. Ο λόγος ήταν απλός: λεγόταν System. Σοβαρά τώρα, ποιος θα σκεφτόταν να ξεκινήσει από ένα πλήκτρο που λεγόταν System; Όταν αυτό μετονομάστηκε σε Start, όλα τα κομμάτια του παζλ μπήκαν στη θέση τους.

Πλάι στο πλήκτρο Start, προστέθηκε και μία γραμμή εργασιών (taskbar), πάνω στην οποία βασίστηκε ολόκληρο το νέο περιβάλλον των Windows 95. Μέχρι την προηγούμενη έκδοση του λειτουργικού, βλέπετε, οι χρήστες δεν γνώριζαν πόσα προγράμματα είχαν ανοιχτά παρά μόνο αν χρησιμοποιούσαν τον taskmanager! Με τη μπάρα των Windows 95 μπορούσαν να βλέπουν τα προγράμματα που έτρεχαν ανά πάσα στιγμή και μάλιστα με χρήση μικρών εικονιδίων ή έστω tabs, τα οποία σήμερα μπορεί να μη σας φαίνονται κάτι το τρομερό, όμως σκεφτείτε ότι εκείνη την εποχή, οι αναλύσεις των οθονών δεν ξεπερνούσαν τα 640x480 pixels: ακόμα και το smartphone σας βγάζει απείρως καλύτερη ανάλυση!

Μια τελευταία αλλαγή που υπέστη το όλο σύστημα πριν δοθεί το ΟΚ για τη συμπερίληψή του στα Windows 95 ήταν η μετατόπιση από το επάνω μέρος της επιφάνειας εργασίας, στο κάτω, δηλαδή στη θέση που βρίσκεται μέχρι και σήμερα. Η αλλαγή αυτή μάλιστα έγινε χωρίς να ενημερωθεί ο Όραν ο οποίος ακόμα δεν έχει μάθει, όπως υποστηρίζει, τον λόγο που συνέβη αυτή! Πιθανολογείται πάντως πως ό,τι έγινε, έγινε για να αποφευχθούν τυχόν παραλληλισμοί ή ακόμα και ανταλλαγή μηνύσεων με την Apple, η αντίστοιχη μπάρα της οποίας στο MacOS της εμφανιζόταν στο επάνω τμήμα της οθόνης.

Η πρώτη έκδοση του πλήκτρου Start (σε μια οθόνη με πολύ πολύ μεγαλύτερη ανάλυση απ’ αυτές της εποχής), έτσι όπως πέρασε στα Windows 95, τα πρώτα Windows που υιοθέτησαν το περιβάλλον εργασίας έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα.

1995 – 2015: 20 χρόνια επιτυχίες

Ο Όραν αποχώρησε από τη Microsoft περίπου δύο χρόνια αφότου προσελήφθη. Το 1994 επέστρεψε στο Χάρβαρντ, ενώ σήμερα ζει και εργάζεται στην Ουάσινγκτον, όπου και προσφέρει τις υπηρεσίες και, κυρίως, τις γνώσεις του, για την ενίσχυση της αποτροπής αυτοκτονιών. Αν και του κατοχυρώθηκαν πέντε πατέντες συνολικά για τη μπάρα εργασίας, το μενού και το πλήκτρο Έναρξη, ο Όραν δεν παίρνει δεκάρα τσακιστή (aka royalties) από τις πωλήσεις των Windows. Σε πρόσφατη συνέντευξή του, μάλιστα, δήλωσε πως αν και τον τιμά το γεγονός πως όλοι ακόμα βασίζονται και ασχολούνται με το δημιούργημά του, ο ίδιος νιώθει απογοητευμένος αφού θεωρούσε πως στο μεσοδιάστημα κάποιος θα είχε σκεφτεί μια ακόμα καλύτερη ιδέα!

Οι σημειώσεις του Όραν, πάνω στις οποίες βασίστηκε η δημιουργία του πλήκτρου και του μενού Start.

Όλα αυτά τα χρόνια, το μενού Έναρξη στα Windows παρέμενε επί της ουσίας το ίδιο, με μερικές προσθήκες και αλλαγές ελάσσονος σημασίας (απέκτησε και δεύτερη κολόνα, πρόσθετες λειτουργίες και συντομεύσεις, ενσωματωμένη αναζήτηση κ.α.), μέχρι που στα Windows 8 η Microsoft αποφάσισε χωρίς λόγο και αφορμή να το εξαφανίσει!Αντ’ αυτού, όταν οι χρήστες πατούσαν στο εικονίδιο των Windows, στην κάτω αριστερή γωνία της taskbar, εμφανιζόταν η Startscreen, μια οθόνη που έπιανε ολόκληρη την επιφάνεια της οθόνης και περιείχε με το χαρακτηριστικό στυλ tiles (αυτό με τα πλακίδια των WindowsMobile και του Xbox) συντομεύσεις σε προγράμματα και εφαρμογές. Αν και αυτά μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν, η συγκεκριμένη επιλογή ήταν σε μεγάλο βαθμό άστοχη, καθώς μπορεί να βόλευε σε συσκευές με οθόνη αφής, επρόκειτο όμως για σωστό εφιάλτη για τον μέσο χρήστη PCο οποίος έπρεπε να μπει σε μια τελείως διαφορετική λογική απ’ αυτή που ήξερε κοντά 20 χρόνια!Στην ουσία, αντί το μενού Έναρξη να αποτελεί τμήμα της επιφάνειας εργασίας, η επιφάνεια εργασίας έφτασε να είναι ένα tile του Startmenuscreen!

Η Start screen των Windows 8. Σαν κόνσεπτ δουλεύει μια χαρά σε touch οθόνες. Τι γίνεται όμως με τους χρήστες και κατόχους PC;

Μαζί με τη Startscreen, η Microsoft εγκαινίασε και μια μπάρα συντομεύσεων με αυτόματη απόκρυψη στη δεξιά πλευρά της οθόνης όπου και τοποθέτησε διάφορες συντομεύσεις που προφανώς… δεν χωρούσαν στην πρώτη –με πρώτες και καλύτερες τις επιλογές για απενεργοποίηση, αδρανοποίηση και επανεκκίνηση του PC!

Επιτέλους Windows 10

Η Microsoft λοιπόν πέρασε τη φάση της, πειραματιζόμενη με το μενού εκκίνησης των Windows. Όσο εκείνη εξέταζε τις επιλογές της βέβαια, οι περισσότεροι χρήστες είχαν καταφύγει σε προγράμματα τρίτων εταιρειών, δωρεάν ή επί πληρωμή (η λύση της Stardock ήταν μακράν η καλύτερη). Μέχρι που ανακοινώθηκαν τα Windows 10 και η επιστροφή του μενού Έναρξη και όλοι, μηδενός εξαιρουμένου, πέταξαν από τη χαρά τους. Η τέταρτη έκδοση του Startmenu είναι μαζί μας, πιο βελτιωμένη και πιο ώριμη από ποτέ. Η Microsoft το πήρε απόφαση πως ο μηχανισμός που είχε σχεδιάσει 22 χρόνια πριν ο Ντάνι Όραν εξακολουθεί να παραμένει ανυπέρβλητος και έτσι, μην έχοντας εναλλακτική λύση, αποφάσισε να τον υιοθετήσει εκ νέου.

Ας είναι. Όταν ξεκινάμε κάτι, το κάνουμε από την αρχή. Τα Windows γιατί να αποτελέσουν εξαίρεση δηλαδή;