Κυοφορεί η κρίση το έγκλημα ή τα πολλά εγκλήματα οδηγούν στην κρίση; Περί εγκλημάτων και κρίσεως μιλήσαμε με το μαθηματικό και συγγραφέα, Τεύκρο Μιχαηλίδη, ο οποίος, στο νέο του βιβλίο «Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής, Επτά Φωτογραφίες της Κρίσης», μας δίνει τη δική του εκδοχή για τη σχέση μεταξύ εγκλήματος και κρίσης. Διαβάσαμε το βιβλίο του και τον ρωτήσαμε για την περιπέτεια του νέου συγγραφικού του πονήματος, που αφηγείται τις σκοτεινές πλευρές της ελληνικής πραγματικότητας, με φόντο τα χρόνια της δημοσιονομικής προσαρμογής…
«Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής», πώς ξεκίνησε το βιβλίο σας; Αυτή η συλλογή είναι κατά κάποιο τρόπο η δική μου, προσωπική αντίδραση στην κρίση. Είναι αρκετά διαφορετικό από τις ιστορίες που συνήθως γράφω, οι οποίες έχουν στη βάση τους τα μαθηματικά. Αυτό δεν συμβαίνει στα Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής. Τα μαθηματικά υπάρχουν στο παρασκήνιο και μερικές φορές στο προσκήνιο, αλλά δεν είναι ο βασικός πρωταγωνιστής, όπως είναι σε άλλα κείμενα που έχω γράψει. Τα Εγκλήματα Δημοσιονομικής Προσαρμογής είναι, κατά κάποιο τρόπο, η εκτόνωση στη οργή που έχω μέσα μου για αυτά που γίνονται τα τελευταία πέντε χρόνια στην Ελλάδα.
Το βιβλίο δηλαδή ανταποκρίθηκε πρώτα και κύρια σε δικές σας ανάγκες; Ναι, βέβαια. Όταν γράφω, πάντα αυτό καλύπτει κάποια προσωπική μου ανάγκη. Ωστόσο, η ανάγκη που με οδήγησε να γράψω τα άλλα βιβλία μου ήταν διαφορετική. Ήθελα να ταξιδέψω. Και εδώ φαίνεται η ανάγκη μου να ταξιδέψω, να ζήσω ζωές αλλιώτικες από τη δική μου, να γνωρίσω ανθρώπους που έχω μάθει στα χαρτιά. Όλα αυτά ήταν το υλικό για τα Πυθαγόρεια Εγκλήματα, για το Αχμές και το Μέτοικο. Το καινούργιο μου βιβλίο, παρόλο που διαθέτει όλα αυτά τα στοιχεία, διατρέχεται κυρίως από το συναίσθημα της οργής.
Οργή απέναντι σε ποιο πράγμα; Είναι η οργή μπροστά στην αδικία, μπροστά στα εγκλήματα που συντελέστηκαν αυτά τα χρόνια. Ξέρετε, η οργή είναι πολύ κακός σύμβουλος, οδηγεί καμιά φορά σε ακραίες καταστάσεις και αυτές οι ακραίες καταστάσεις ουσιαστικά φτάνουν να ταυτίσουν το θύμα με τον επιτιθέμενο. Στους νέους ανθρώπους, η οργή οδηγεί σε παραβατικές συμπεριφορές ή σε απονενοημένα διαβήματα. Είμαι πολύ τυχερός που έχω την ευχέρεια του γραψίματος. Για εμένα λειτουργεί ως μία βαλβίδα εκτόνωσης. Επομένως, σε αυτές τις ιστορίες, των οποίων οι ιδέες ήρθαν σκόρπια και σποραδικά, διοχέτευσα τη ματιά μου σε όλα αυτά που συμβαίνουν.
Τι ήταν αυτό που θέλατε να διηγηθείτε στον κόσμο; Oι κρατούντες – την περίοδο των κρίσεων – αγαπούν πολύ το α’ πληθυντικό: «μαζί τα φάγαμε», «εμείς προσπαθήσαμε», «η Ελλάδα μας υποφέρει». Θεωρώ λοιπόν ότι το α’ πληθυντικό είναι το πιο ακατάλληλο σχήμα για να περιγράψουμε αυτό που γίνεται. Δεν μπορεί στο ίδιο πρόσωπο να μπαίνουν οι απλοί άνθρωποι και οι τοκογλύφοι, που γέμισαν την Αθήνα με ενεχυροδανειστήρια και αγορές χρυσού, τα στελέχη του ΣΔΟΕ, που αποφασίζουν τα πόσα χρωστάς και μετά μπαίνουν στο λογαριασμό που φυλάς 500€ για τα φάρμακά σου, και οι Υπουργοί, οι βουλευτές, οι δικαστές, που αποφασίζουν πάντα υπέρ της κυβερνήσεως και των κυβερνητικών μέτρων, με εξαίρεση όταν θίγονται τα δικά τους συμφέροντα. Δεν γίνεται λοιπόν να θεωρούνται το ίδιο αυτοί οι άνθρωποι με το 60% των άνεργων νέων, με όσους χάνουν τη δουλειά τους ή αυτούς που υποχρεώνονται να πληρώνονται για 4ωρα ενώ δουλεύουν 12ωρα και να λένε «δόξα τω Θεώ».
Στις ιστορίες σας περιγράφετε το μικρό πρωταγωνιστή της ζωής. Τι σημασία έχει να δούμε και να διαβάσουμε για αυτόν τον μικρό πρωταγωνιστή, δηλαδή κάποιον σαν εμένα ή σαν εσάς; Αυτοί οι μικροί πρωταγωνιστές της ζωής, είτε το ξέρουν είτε δεν το ξέρουν, είτε θέλουν να το συνειδητοποιήσουν είτε δεν θέλουν, είναι στη μία όχθη, ενώ όλοι οι υπόλοιποι – πολιτικοί, δικαστές, τοκογλύφοι – βρίσκονται απέναντι. Πρώτα-πρώτα δεν ωφελεί να κρύβουμε με ωραία λόγια το εξής πολύ σημαντικό: αυτή τη στιγμή υπάρχουν στην Ελλάδα 500.000 ναζί. Αν υποθέσουμε ότι οι πολίτες την πρώτη φορά ψήφισαν Χρυσή Αυγή από αντίδραση, μέσα σε 5 χρόνια δεν μπορεί να μην είδαν τι έκανε αυτό το ακροδεξιό κόμμα. Δεν θα υιοθετήσω εγώ τα ωραία λόγια ενός πολιτικού με την ελπίδα να τους κερδίσω πίσω.
Στο βιβλίο σας χαρακτηρίζετε τις ιστορίες σας 7 φωτογραφίες της κρίσης. Μήπως όμως αυτά που περιγράφετε είναι φαινόμενα που προϋπήρχαν της κρίσης; Μήπως πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία αλλού; Το καλό και το κακό ενυπάρχουν στον καθένα μας. Είναι όντως γεγονός ότι οι συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του ενός και υποβαθμίζουν το άλλο. Και όλες οι συνθήκες της κρίσης θα οδηγήσουν κάποιον που έχει μέσα του το ρατσισμό και τη γενναιοδωρία να επιλέξει το ρατσισμό. Αυτό όμως δεν αλλάζει τίποτα. Σίγουρα αυτό υπήρχε από παλιά. Δεν έγινε από τη μία στιγμή στην άλλη. Όμως είναι και ένα φαινόμενο των καιρών, ένα φαινόμενο τρομακτικά δυσάρεστο και επικίνδυνο. Πρώτα, θα το φωτογραφίσουμε όπως πραγματικά είναι, χωρίς να το ωραιοποιήσουμε, και ο καθένας από μας με τον τρόπο του θα δώσει τη μάχη του να το ανατρέψει. Και θεωρώ, φωτογραφίζοντας σε αυτό το πρώτο διήγημα που αναφέρεται στο ρατσισμό, φωτογραφίζοντας αυτό που είναι πραγματικά, θα είναι μία πολύ μικρή δική μου συνεισφορά στον αγώνα αναγνώρισης του φαινομένου του ρατσισμού και στην ανατροπή του.
Αν αυτά που γράφω αγγίξουν τον αναγνώστη, είτε από ευχαρίστηση, είτε από οργή, χαίρομαι που προκαλούν οποιαδήποτε αντίδραση, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι γράφω με κάποιο σχέδιο. Δεν σημαίνει ότι έγραψα τη «Διαδρομή Χ95» για να πολεμήσω την τοκογλυφία, την έγραψα γιατί με εξόργιζε η τοκογλυφία.
Έχουμε ως λαός πρόβλημα με την αυτοκριτική; Μήπως φοβόμαστε να δούμε και να παραδεχθούμε τα κακώς κείμενα της χώρας μας; Μήπως η συμβολή του βιβλίου είναι να μας αναγκάσει να δούμε το πρόβλημα που εμείς πολλές φορές δεν θέλουμε να δούμε; Δεν νομίζω. Θεωρώ πως η ελληνική νοοτροπία είναι από τις πιο αυτοενοχικές και αυτοκατηγορητικές. Δεν θα ακούσεις κανέναν Γερμανό να λέει ότι εμείς αιματοκυλήσαμε την Ευρώπη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κανέναν Άγγλο να λέει ότι εμείς ευθυνόμαστε για την καταστροφή στην Αφρική με την αποικιακή μας πολιτική, κάποιον Αμερικάνο να παραδέχεται την ισοπέδωση του Βιετνάμ ή να αναγνωρίζει την ευθύνη του για την ανάπτυξη του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Η απόδοση της ενοχής στο α’ πληθυντικό είναι από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά της ελληνικής νοοτροπίας. Εκεί που δεν συμφωνώ, είναι η ολοκληρωτική απόδοση ευθύνης στους ξένους. Έφεραν και οι ελληνικές κυβερνήσεις αυτή την κατάσταση στη χώρα. Έλληνες που βρίσκονται από την άλλη όχθη. Εκεί, λοιπόν, και αυτό το πέτυχαν τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης, πέτυχαν είτε να αποδίδουμε την ευθύνη στον εαυτό μας, ο καθένας μας ξεχωριστά, ή στους ξένους. Υπάρχει ένα συγκεκριμένο μπλοκ ανθρώπων – υπουργοί, τοκογλύφοι, διακινητές ναρκωτικών, εφοριακοί, κοράκια των πλειστηριασμών – που βγαίνουν κερδισμένοι από αυτή την κρίση. Αν πολλοί Έλληνες έγιναν φτωχότεροι αυτά τα τελευταία πέντε χρόνια είναι γιατί κάποιοι άλλοι Έλληνες έγιναν πλουσιότεροι. Προσοχή: Αυτά που καταγράφω είναι διηγήματα. Δεν κάνω πολιτική ανάλυση. Για ποιο λόγο να ενδιαφέρει τον Γερμανό πολιτικό η μη αύξηση του κατώτατου μισθού; Τι σχέση έχει με τα λεφτά που χρωστάμε; Για ποιο λόγο να ενδιαφέρει τον Ολλανδό πολιτικό ή τραπεζίτη το αν θα ανοίγουν τα μαγαζιά την Κυριακή; Συγκεκριμένους Έλληνες ενδιαφέρουν και γι’ αυτό ζητούν από τους ξένους εταίρους τους να μας τα επιβάλουν.
Πιστεύετε όμως ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε αυτά τα προβλήματα και να συζητήσουμε πάνω σε αυτά; Ναι, αυτό είναι σίγουρο. Ωστόσο, πριν αναζητήσω την προσωπική συμμετοχή πρέπει πρώτα να αναζητήσω τη συλλογική συμμετοχή, τη συλλογική ευθύνη, μιας σαφώς καθορισμένης και σαφώς στεγανοποιημένης από το ελληνικό λαό ομάδας ανθρώπων -πολιτικών, επιχειρηματιών, δημοσιογράφων, δικαστών.
Όσον αφορά τον αναγνώστη, γιατί αυτό θα φτάσει σε κάποια χέρια, σκεφτήκατε ποτέ σε ποιον θα θέλατε να απευθυνθείτε; Όχι, δεν το έχω σκεφτεί ποτέ, γιατί θα ήταν σαν να εκτελώ ένα είδος διατεταγμένης υπηρεσίας. Όταν γράφω, το κάνω γιατί κάποιοι θέλουν να το διαβάσουν αλλά η πρόθεση μου δεν είναι ούτε να τους ευχαριστήσω, ούτε να τους διδάξω, ούτε και να τους διαμορφώσω. Δεν θέλω να κάνω τίποτα από αυτά. Εγώ γράφω από μέσα μου. Αν αυτά που γράφω αγγίξουν τον αναγνώστη, είτε από ευχαρίστηση, είτε από οργή, χαίρομαι που προκαλούν οποιαδήποτε αντίδραση, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι γράφω με κάποιο σχέδιο. Δεν σημαίνει ότι έγραψα τη «Διαδρομή Χ95» για να πολεμήσω την τοκογλυφία, την έγραψα γιατί με εξόργιζε η τοκογλυφία.
Αυτές τις ιστορίες τις μαζέψατε σιγά-σιγά; Ναι, έχοντας βέβαια πάντα υπόψη μου ότι μεταξύ άλλων είμαι και συγγραφέας. Όταν στο μυαλό μου ερχόταν ο σκελετός μιας ιστορίας, την κατέγραφα με την ανάγκη κάποια στιγμή να μπορούσα να τη μετατρέψω σε ένα διήγημα ή κάποιο μυθιστόρημα.
Αποτέλεσαν προσωπικές σας εμπειρίες η κινητήριος δύναμη για τις ιστορίες σας; Είχα την τύχη πολλά από αυτά που έχω γράψει να μην τα ζήσω προσωπικά. Όταν ζεις ένα δράμα προσωπικά, η οργή είναι το τελευταίο που αισθάνεσαι, τα συναισθήματα που υπερτερούν είναι η θλίψη και η απόγνωση. Όταν βλέπεις ένα δράμα απ’ έξω, τότε οργίζεσαι περισσότερο.
Ξεκίνησε όμως από αυτό που αισθανόσασταν ότι συμβαίνει γύρω σας. Ναι. Αισθανόμουν να πεθαίνω, να πνίγομαι, να σκάω.
Τι αισθάνεστε για τους ήρωες σας που εμπλέκονται στα νήματα ενός κοινωνικού δράματος; Υπάρχουν σκέψεις πρώτου βαθμού, δευτέρου βαθμού. Του πρώτου βαθμού είναι η συμπόνια, η συμπαράσταση, ο καημός. Σιγά-σιγά όμως έρχονται και άλλα συναισθήματα και σκέψεις. Γιατί. τι και ποιος τους έφερε ως εδώ; Όλα αυτά είναι σκέψεις σε πολλά διαφορετικά επίπεδα. Σαφώς αισθάνομαι ψυχικά μαζί με όλους τους ήρωες που υφίστανται όσα υφίστανται και τους οποίους έχω διαλέξει να βάλω στα διηγήματά μου. Δεν υπάρχει αμφιβολία για αυτό. Σαφώς, μέσα μου στο παιχνίδι του παραμυθά υπάρχει το παιχνίδι του καλού και του κακού.
Πώς βιώνετε την κεντρική ηρωίδα του βιβλίου σας; Η Όλγα Πετροπούλου είναι ένα φτιαχτό πρόσωπο. Είναι υπαστυνόμος και καλείται να εξιχνιάσει κάποιες υποθέσεις. Λατρεύει τον Μπόρχες έχει και μια αδυναμία στα ταξίδια. Είναι sui generis η Όλγα. Ζει σε ένα δικό της κόσμο και από εκεί αντλεί τη δύναμη για να προχωράει. Προσπάθησα να τη φτιάξω συμπαθή για να τη συμπαθήσω πρώτα-πρώτα εγώ ο ίδιος.
Μπορεί μια μορφή σαν αυτές που περιγράφετε να επιβιώσει σε βάθος χρόνου; Πιστεύω ότι μπορεί. Όχι άνετα, όχι ευχάριστα αλλά για να επιβιώσει ο κόσμος σε αυτήν την κοινωνία δημιουργεί άμυνες. Θα σου πω την ερώτηση που μου έρχεται στο μυαλό. Γιατί εγώ πώς επιβιώνω;
Υπάρχουν δηλαδή στοιχεία της προσωπικής σας ζωής; Ναι. Βέβαια συνδέεται 100%.
Η εξουσία έχει αφήσει τα ίχνη της στην ιστορία. Ακόμα και να μπορέσεις να αντισταθείς στην αυθαιρεσία των άλλων δεν θα μπορέσεις να αντισταθείς στη δική σου εξουσία.
Γιατί ο βασικός σας χαρακτήρας είναι γυναίκα και όχι άνδρας; Νομίζω όλα τα ιδανικά πρότυπα ανδρών εξιχνιαστών έχουν εξαντληθεί. Δεν αισθάνομαι τη δύναμη να τους ανταγωνιστώ και να αναμετρηθώ μαζί τους. Από την άλλη, θεωρώ ότι οι κοινωνικές συνθήκες έχουν περιθωριοποιήσει τη γυναίκα ενώ θα ήταν ικανή να διαπρέψει σε πολλούς τομείς και θεωρώ ότι βάζοντας την Όλγα Πετροπούλου να είναι μια πολύ έξυπνη αστυνομικός καλύπτω αυτού του είδους την ανάγκη. Θέλω να προσεγγίσω, ως ένα σημείο, τη γυναίκα στο ρόλο που της στέρησαν οι κοινωνικές συμβάσεις.
Από τις ιστορίες σας υπάρχει κάποια που να σας έχει αγγίξει περισσότερο; Δε θα το έλεγα. Καθεμία από αυτές φτιάχτηκε σε μία στιγμή οργής. Όλες μου πρόσφεραν την ίδια ικανοποίηση και ανακούφιση όταν τις έβγαζα από μέσα μου. Το μόνο που έκανα όταν είχα αυτές τις 7 ιστορίες ήταν να τις βάλω σε μία σειρά χρονική και η κάθε ιστορία να έχει μια ελάχιστη αναφορά στην προηγούμενη.
Τι έχετε να πείτε για την ελληνική κοινωνία; Έχουμε περιέλθει σε τέλμα; Μπορεί η Όλγα Πετροπούλου να αποτελέσει παράδειγμα για να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από τα δεσμά μας; Υπάρχει μία άποψη που σέβομαι και εκτιμώ ιδιαίτερα. Την άποψη του Βολταίρου «ο καθείς ας ασχοληθεί με τον κήπο του». Αυτό που θέλω να πω είναι να κάνει ο καθένας μας ότι μπορεί για εκεί που μπορεί χωρίς να επιζητεί να λύσει το γενικότερο πρόβλημα. Και από εκεί ίσως προκύψει κάποια ελπίδα. Αυτό κάνει και η Όλγα Πετροπούλου στις ιστορίες μου, αυτό θεωρώ ότι κάνω και εγώ, όπου μπορώ και όπως μπορώ. Ας είναι εντάξει ο καθένας με τον εαυτό του σε ότι μπορεί γιατί το μεγάλο, το συνολικό πρόβλημα δεν μπορεί να το λύσει κανείς. Και αν θέλετε και μια απαισιόδοξη κατάληξη, βαθιά μέσα μου ελπίζω – μερικά χρόνια μετά θα με κάνει περίγελο των πάντων και θα πουν αυτός ο απαισιόδοξος, άβουλος, φοβισμένος άνθρωπος πόσο άδικο είχε και πολύ θα χαρώ να ειπωθεί- αλλά δεν νομίζω ότι υπάρχει ελπίδα. Δεν νομίζω ότι οι κρατούντες θα αφήσουν ποτέ να φύγει από τα χέρια τους αυτό που κατέκτησαν αυτά τα πέντε χρόνια ή αυτά τα τριάντα χρόνια αν προτιμάτε. Αλλά ακόμα και αν το αφήσουν, υπάρχει η πιο δηλητηριώδης νόσος στην ανθρωπότητα που για μένα είναι η εξουσία. Κάποιοι από τους νέους κρατούντες θα ταυτιστούν νομοτελειακά με τους παλιούς. Η εξουσία έχει αφήσει τα ίχνη της στην ιστορία. Ακόμα και να μπορέσεις να αντισταθείς στην αυθαιρεσία των άλλων δεν θα μπορέσεις να αντισταθείς στη δική σου εξουσία.
Αρκετοί από τους ήρωες των ιστοριών σας είναι διεφθαρμένοι, ενώ φαίνεται η φύση της εξουσίας να μην αλλάζει. Μπορούμε τελικά να έχουμε ένα κράτος που να μην είναι διεφθαρμένο; Δεν έχω δει ποτέ μου ένα κράτος που να μην είναι διεφθαρμένο.
Δεν υπάρχει κάποιος δρόμος να ανοίξουμε; Μένουμε στο ότι δεν έχουμε ελπίδα; Τι κάνουν τα μυρμήγκια; Φτιάχνουν ένα υπέροχο μικρό κόσμο. Ζουν, όσο ζουν, με μια εκπληκτικά οργανωμένη κοινωνία και κάποια στιγμή έρχεται κάποιος και τους καταστρέφει.
Πώς θα πρέπει να προβληματιστεί ένας νέος γύρω από τα προβλήματα που συζητάμε; Με ποιον τρόπο μπορούν οι νέοι να έρθουν σε επαφή με αυτά τα θέματα; Είναι λίγο πατερναλιστική η αντίληψη του να λέει κάποιος σαν εμένα τι πρέπει να κάνουν οι νέοι. Αν ήξερα θα το είχα κάνει και εγώ όταν ήμουν νέος. Οι νέοι είτε θα βρουν είτε δεν θα βρουν το δρόμο τους, θα πορευτούν μόνοι τους. Δεν νομίζω ότι μπορεί κάποιος να τους δώσει κάποια συμβουλή. Και δε νομίζω ότι κάποιος από τη δική μου γενιά έχει το δικαίωμα να έχει την αλαζονεία και την πεποίθηση ότι μπορεί να δίνει συμβουλές για το πως κάποιος θα ζήσει τη ζωή του.
Είναι πολύ σοβαρό λάθος να λέμε ότι η δικτατορία της 21η Απριλίου ήταν φασιστική. Δεν ήταν! Μπορεί μέσα στην ιδεολογία τους να πίστευαν στο φασισμό αλλά δεν υπήρξε ποτέ φασιστική δικτατορία, γιατί ποτέ δεν υπήρξε ένα λαϊκό κίνημα να την στηρίζει. Η δικτατορία του Μεταξά ήταν φασιστική γιατί είχε ένα τέτοιο κίνημα. Η σημερινή Χρυσή Αυγή είναι ένα καθαρά φασιστικό κίνημα γιατί έχει 500.000 ανθρώπους πίσω της να τη στηρίζουν. Και για αυτό είναι πολύ επικίνδυνο.
Στην αρχή κάθε ιστορίας σας βρίσκει κανείς αποσπάσματα από διάφορα συγγραφικά πονήματα. Ήταν δική σας επιλογή; Τι θέλατε να πετύχετε με αυτό; Ναι δική μου επιλογή. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Το κομμάτι από τον Όμηρο που μιλάει για την πατροπαράδοτη φιλοξενία του Έλληνα είναι, αν θέλετε, η πρώτη μου επίθεση. Λέμε ότι είμαστε οι απόγονοι του Ομήρου αλλά ταυτόχρονα είμαστε ξενόφοβοι. Αυτό δεν στέκει.
Άρα κάπου μπαίνει το στοιχείο της προσωπικής ευθύνης; Βεβαίως, αλλά δεν μπορώ να συγκρίνω κάποιες καταστάσεις που ναι μεν είναι όμοια άσχημες και οι δύο αλλά η δυναμική τους διαφέρει. Για παράδειγμα δεν μπορώ να συγκρίνω τις κυβερνήσεις που έχουν κλέψει αρκετά εκατομμύρια με τους περιπτεράδες που πουλάνε τσίχλες χωρίς απόδειξη. Δεν μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι. Βλέπεις ανθρώπους να μιλάνε άσχημα και απαξιωτικά για τους μετανάστες ενώ πριν λίγα χρόνια αυτός ο λαός ήταν και ο ίδιος μετανάστης και τώρα θα γίνει ξανά. Γίνεται ήδη. Ή κράτα τη στάση που λες ή λέγε ότι είσαι απόγονος του Ομήρου. Δεν μπορείς να είσαι και τα δύο.
Βρείτε μας ένα κομμάτι από το βιβλίο σας και κάντε μας ένα σχόλιο πάνω σε αυτό. Νομίζω το πιο οργισμένο μου δείγμα είναι η «Διαδρομή Χ95» και αυτό το κομμάτι με τις φάσεις της αρχικής αυτοκτονίας «ήπιε την πρώτη γουλιά από το τσάι του. Δέχτηκε με ανακούφιση, σχεδόν με απόλαυση, την έντονα πικρή γεύση που έγδαρε τον ουρανίσκο του. Με ήρεμες μεθοδικές κινήσεις άρχισε να τακτοποιεί τα χαρτιά πάνω στο γραφείο του. Λογαριασμοί της εφορίας, αποδείξεις ενεχυροδανειστηρίων, διοικητικές και δικαστικές αποφάσεις, κατασχετήρια, αποτελέσματα πλειστηριασμών, όλα μπήκαν σε χρονολογική σειρά σε μία άψογη τακτοποιημένη στοίβα». Τα βάζει σε μία στοίβα και μία σελίδα μετά τα κάνει μασούρι και είναι το φυτίλι με το οποίο αυτοπυρπολείται. «Ήπιε μια δεύτερη γουλιά «Θεέ μου, πόσο πικρή είναι η λύτρωση!….» εκεί υπήρχε πραγματική οργή. Ήταν η εποχή που είχε πει ο φοβερός και ανεκδιήγητος Ανδρέας Λοβέρδος «δεν πεθαίνουν οι Έλληνες». Πραγματικά αυτό το κομμάτι φωτογράφισε πιο πολύ από οποιοδήποτε άλλο την απελπισία που ένιωσα, ιδίως στις πρώτες μέρες, στις πρώτες από τις 3 κυβερνήσεις του μνημονίου.
Πιστεύετε ότι τα εγκλήματα δημοσιονομικής προσαρμογής τελειώσανε; Δυστυχώς όχι. Δεν έχω καμία ελπίδα. Παρόλο που αυτή τη στιγμή βλέπω το φως της ελπίδας δεν είναι κάτι που βλέπω σε αυτό το φως που με κάνει να μην ελπίζω, είναι αυτά που έχω δει στην ιστορία της ανθρωπότητας που με κάνουν να μην ελπίζω.
Πολλοί βλέπουν την ΕΕ ως ένα πλαίσιο «εχθρικό» για την Ελλάδα που προσπαθεί να «τιμωρήσει» τη χώρα για τον «ακόλαστο» δημοσιονομικό βίο της. Πώς βρίσκετε αυτή την άποψη; Δεν μου προκαλεί καμιά έκπληξη. Δεν είναι όμως η Ευρώπη, είναι οι κυβερνήσεις μαζί με τα συμφέροντα που εκπροσωπούν που είναι σαφώς καθορισμένα. Δεν είχα καμία αμφιβολία ότι θα γινόταν αυτός ο πόλεμος. Δεν είναι αμέτοχη η 5η φάλαγγα σε αυτό τον πόλεμο. Το ερωτηματικό μου είναι τί αποφάσεις έχουν πάρει. Αν θα συνεχίσουν το μαρτύριο της μέγγενης ή αν έχουν αποφασίσει να διαλύσουν την Ελλάδα για παραδειγματισμό για να φοβηθούν άλλοι λαοί, οπότε έτσι και αλλιώς δεν μας σώζει τίποτα. Όλα αυτά ήταν προβλέψιμα. Αυτό που δεν είναι προβλέψιμο και είναι εκπληκτικά ασυνήθιστο, είναι ότι βλέπουμε να παραβιάζεται το διπλωματικό τακτ. Πρώτη φορά βλέπουμε τέτοια χυδαία επίθεση απέναντι σε υπουργό οικονομικών, να λένε πως είναι τζογαδόρος κ.α. Αυτό είναι πολύ ενδιαφέρον και θα έλεγα ότι είναι και το πιο αισιόδοξο. Γιατί όταν ένας μηχανισμός ξεπερνάει τα όρια που ο ίδιος έχει θέσει για τη διαχείριση των πραγμάτων αυτό δείχνει έλλειψη ψυχραιμίας. Αυτό είναι το μόνο φως. Ίσως αυτό το πλέγμα εξουσίας έχει αρχίσει να κλονίζεται. Βεβαίως το αποτέλεσμα δεν είναι δεδομένο. Γιατί όταν κανείς χάνει την ψυχραιμία του μπορεί να κάνει τρομακτικά πράγματα. Και δυστυχώς, η Γερμανία που αυτή τη στιγμή είναι κυρίαρχη δύναμη έχει δείξει στην ιστορία της ότι δεν κάνει καλούς υπολογισμούς. Βεβαίως, από όλες αυτές τις περιπέτειες η Γερμανία έχει βγει ηττημένη και μάλιστα με πολύ μεγάλο φόρο αίματος μαζί με όλη την ανθρωπότητα. Είναι η πρώτη φορά από την ιστορία του Ταλεϋράνδου, του πατέρα της διπλωματίας, που έλεγε ότι είσαι κύριος των λόγων που δεν είπες και δούλος των λόγων που είπες. Αυτό το «είσαι τζογαδόρος» που υπάρχει καταγεγραμμένο, είναι διπλωματικό ασύνηθες και για μένα είναι υπερβολικά αισιόδοξο.
Η πολιτική τάξη είναι στο ύψος των περιστάσεων; Αν όχι, γιατί εκλέγουμε μια τάξη η οποία δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις υποτιθέμενες προσδοκίες μας; Είναι εξαιρετική επιείκεια να χαρακτηρίζει κανείς την κρατούσα πολιτική τάξη ως ανεπαρκή. Εγώ δεν την έχω αυτή την επιείκεια. Εγώ τους θεωρώ εχθρούς. Όταν οι εχθροί συμπεριφέρονται με τον τρόπο που συμπεριφέρονται υπάρχει και μία αντίδραση ως άμυνα. Υπάρχει και η ιστορική σοφία που λέει «για να μπορέσεις να κάνεις κάτι πρέπει πρώτα να ζήσεις». Ο μετασχηματισμός του Έλληνα από το 1980-2010 σε έναν άνθρωπο που σκέφτεται μόνο τον εαυτό του και το δικό του συμφέρον μας οδήγησε εδώ που είμαστε τώρα. Το 1980 ήταν το τέλος της ελπίδας.
Ποιο είναι το μήνυμα που πρέπει να επικοινωνήσει πολιτικά η αριστερά στη απαιτητική κοινωνία του 2015, σε μία χώρα μάλιστα που έχει εκλέξει μία αριστερή κυβέρνηση; Θα πρέπει να ρωτήσουμε την αριστερά για να πάρουμε απάντηση. Πρώτα-πρώτα υπάρχει αυτή τη στιγμή το πρόβλημα να μπορέσει να επιβιώσει η Ελλάδα. Αν το καταφέρει, θα βγει από την ιστορία πάρα-πάρα πολύ ισχυρή και εκεί είναι ο μεγάλος κίνδυνος. Και αυτό γιατί δεν ξέρω αν θα μπορέσει να προστατευτεί από το μεγάλο μικρόβιο της εξουσίας. Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν χωρίς πολλά λεφτά. Αλλά δεν ξέρω αν θα γίνουν. Ξέρω πολλούς ανθρώπους που είναι μέσα στα πράγματα αυτή τη στιγμή, άνθρωποι με εξαιρετική ποιότητα και θα λυπηθώ πάρα πολύ να τους δω να καταστρέφονται. Αυτή τη στιγμή το φάσμα αριστερά δεξιά είναι ξεπερασμένο. Δεν έχει νόημα και για αυτό δεν είναι καθόλου παράξενη ούτε η τρέχουσα συνεργασία ούτε και η προηγούμενη που εμπεριείχε όλο το ιδεολογικό φάσμα. Είναι θέμα επιλογής συμμάχων και ανθρώπων. Επιλογής μέτρου. Οι εργάτες την εποχή του Μαρξ δεν είχαν παρά να χάσουν τις αλυσίδες τους .Οι εργάτες του 21ου αιώνα έχουν να χάσουν πολλά περισσότερα και εκεί παρουσιάζεται το πρόβλημα.
Παρότι στο βιβλίο παρουσιάζονται οι αρνητικές συνέπειες της κρίσης, πιστεύετε ότι συντελέστηκε κάτι θετικό τα τελευταία 5 χρόνια; Διαλύθηκε το ΠΑΣΟΚ. Δεν υπάρχει τίποτα πιο θετικό από αυτό. Ερώτημα; Διαλύθηκε και ο Πασοκισμός; Νομίζω όχι.
Μέσα από το βιβλίο σας μπορεί να βρει κανείς μία χαραμάδα αισιοδοξίας για κάτι καλό που μπορεί να κυοφορείται στην ελληνική κοινωνία; Μέσα από τις ιστορίες μου δεν υπάρχει αισιοδοξία. Ίσως εκτός από τη φιλία και το θαυμασμό της Πετροπούλου για τον υφιστάμενό της. Δεν υπάρχει κάτι το αισιόδοξο. Ωστόσο πιστεύω αυτή η ανθρωπιά, αυτή η έγνοια για τον διπλανό, αυτό είναι που κράτησε ζωντανή, ως ένα σημείο, την ελληνικότητα ανά τους αιώνες. Όσο και να προσπαθήσουν αυτό αντέχει. Αν και σας είπα οι 500.000 ναζί είναι σαφώς μια σημαντική ένδειξη ότι και αυτό έχει αρχίσει να λυγίζει.
Ξέρουμε τι είναι ο ναζισμός; Πολλοί δεν ξέρουνε. Το πρόβλημα είναι ότι έχουμε μία τάση να ταυτίζουμε την απολυταρχία με τους φασίστες. Δεν είναι σωστό. Διότι ο εθνικοσοσιαλισμός και ο φασισμός έχουν μία πολύ σημαντική προϋπόθεση που δεν τα έχουν τα απλά απολυταρχικά καθεστώτα. Έχουν ένα έντονο λαϊκό κίνημα να τους στηρίζει και για αυτό είναι και πιο επικίνδυνα. Είναι πολύ σοβαρό λάθος να λέμε ότι η δικτατορία της 21η Απριλίου ήταν φασιστική. Δεν ήταν! Μπορεί μέσα στην ιδεολογία τους να πίστευαν στο φασισμό αλλά δεν υπήρξε ποτέ φασιστική δικτατορία, γιατί ποτέ δεν υπήρξε ένα λαϊκό κίνημα να την στηρίζει. Η δικτατορία του Μεταξά ήταν φασιστική γιατί είχε ένα τέτοιο κίνημα. Η σημερινή Χρυσή Αυγή είναι ένα καθαρά φασιστικό κίνημα γιατί έχει 500.000 ανθρώπους πίσω της να τη στηρίζουν. Και για αυτό είναι πολύ επικίνδυνο.
Αν διαβάσουμε μπορούμε να μείνουμε μακριά από το ναζισμό; Βεβαίως το να ξέρουμε την ιστορία είναι πολύ σημαντικό και εδώ κολλάει και το κλισέ «οι λαοί που δεν γνωρίζουν το παρελθόν τους δεν έχουν κανένα μέλλον». Αυτό είναι σίγουρο. Αλλά δεν νομίζω πως όταν η ιστορία παρατίθεται γραπτά έχει τη δύναμη της πειθούς. Είναι χρήσιμη και πρέπει να τη γνωρίζουμε αλλά ο άνθρωπος κυοφορεί το κακό γονίδιο μέσα του που, ούτως ή άλλως, το γεννούν και το τρέφουν οι συνθήκες.
Άρα η άμυνα απέναντι στο φασισμό ποια είναι; Αν η ιστορία δεν πείθει, τότε τι πείθει; Η μνήμη δεν αρκεί, η ενημέρωση σε όλα τα επίπεδα. Από την άλλη μεριά τον οργισμένο άνθρωπο τον κάνεις ότι θέλεις. Μόνο η ενημέρωση, όχι μόνο ως προς το παρελθόν. Κάποιος για να προστατευτεί πρέπει να δει το κάθε τι όπως πραγματικά είναι και τι είναι ικανό να κάνει.
Τι άποψη έχετε για την ελληνική λογοτεχνία; Διαβάζω πάρα πολύ ελληνική λογοτεχνία. Το ότι έχω δοθεί τόσο πολύ στον εκδοτικό χώρο μου έχει στερήσει ένα μεγάλο μέρος από την απόλαυση της άδολης και αγνής ανάγνωσης. Είναι πολύ λίγος ο χρόνος για να διαβάσω ένα βιβλίο απλά για να το διαβάσω. Θα διαβάσω ένα βιβλίο δυστυχώς για να το παρουσιάσω, ή για να πάρω πληροφορίες, η για να το αξιολογήσω, ή για να το μεταφράσω. Παρόλα αυτά θέλω να πω ότι έχουμε μία σειρά από Έλληνες λογοτέχνες που παράγουν εξαιρετικό έργο, το οποίο απολαμβάνω όσο μπορώ.
Ο κόσμος τα διαβάζει; Όχι, όχι όσο θα έπρεπε. Εγώ θα έλεγα ότι υπάρχουν βιβλία που θα έπρεπε να διαβάζονται πολύ περισσότερο από τα δικά μου. Και δεν διαβάζονται. Εμένα το κοινό με έχει «χαϊδέψει» και το ευχαριστώ πολύ. Θα σου πω δύο ονόματα από τη νέα γενιά. Το ένα είναι ο Βασίλης Δανέλλης ο οποίος έχει γράψει δύο εξαιρετικά μυθιστορήματα και η Ιωάννα Μπουραζοπούλου. Μεταξύ μας όμως, ποτέ η καλή λογοτεχνία δεν αναγνωρίζεται στις μέρες μας. Ακόμα και η πάρα πολύ καλή κλασική λογοτεχνία. Αλλά δεν συμφωνώ με την άποψη ότι δεν υπάρχει νέα ελληνική λογοτεχνία υψηλότατων αξιώσεων.
Ποια είναι η σχέση σας με τα βιβλία σας; Τα αγαπώ. Τα διαβάζω και νιώθω ευχαρίστηση. Μου αρέσει να κουβεντιάζω για αυτά. Το καθένα από τα 7 βιβλία μου είναι μέσα στην καρδιά μου και μέσα στην σκέψη μου. Το κάθε βιβλίο μου είναι για μένα μία εμπειρία
Τι σας έδωσε το τωρινό σας βιβλίο σε σχέση με τα προηγούμενα; Την ελευθερία. Αν δεν είχα γράψει αυτό το βιβλίο μπορεί τώρα να ήμουν φυλακή. Γιατί θα είχα κάνει κάποια άλλη ακραία ενέργεια που τιμωρείται πιο άμεσα.
Έχει αλλάξει ο τρόπος γραφής σας από το πρώτο μέχρι και το τελευταίο σας δημιούργημα; Εγώ δεν το νομίζω. Και αν έχει αλλάξει δεν το έχω καταλάβει. Όταν βλέπεις κάτι μέρα με την ημέρα δεν καταλαβαίνεις τη διαφορά. Σε κριτικές και σχόλια ακούω ότι έχει αλλάξει.
Πείτε από μία πρόταση για κάθε μια από τις ιστορίες σας.
Τζαμάλ: Που πήγε η ανθρωπιά μας; Τι κρύβεται πίσω από το φανατισμό. Ποιος κερδίζει από αυτόν;
Το κόκκαλο του Ισάνγκο: Ο μόνος εκδημοκρατισμός που επιτεύχθηκε τα τελευταία χρόνια ήταν ο εκδημοκρατισμός της μετριότητας και της διαφθοράς.
Προβλήματα δημοσιονομικής προσαρμογής: Τελικά είναι ένας όρος χωρίς περιεχόμενο που υπάρχει για να κρύβει έναν άλλο όρο με περιεχόμενο και νόημα τη ληστεία. Η διαφθορά έχει πολλά ποδάρια.
Διαδρομή Χ95: Δεν συμφωνώ με την αυτοδικία αλλά την κατανοώ.
Η Κατάρα του πιανίστα: Είχαν και οι δοσίλογοι παιδιά.
«Μπουρλότο στη Βίλα Μαριλού» και «Τρόμος στο νησί της Παναγιάς»: Ωραία η εφεύρεση της τρομοκρατίας. Μπαλώνει αρκετά.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Τεύκρος Μιχαηλίδης γεννήθηκε το 1954 στην Αθήνα και κατάγεται από την Κύπρο. Είναι διδάκτωρ των μαθηματικών του Πανεπιστημίου Pierre et Marie Curie. Από το 1981, διδάσκει μαθηματικά στη μέση εκπαίδευση. Έχει βραβευθεί με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το 2006 η γαλλική κυβέρνηση του απένειμε τον τίτλο τού Chevalier dans l’ Ordre des Palmes Academiques. Είναι ιδρυτικό μέλος της ομάδας Θαλής+Φίλοι και της Ελληνικής Λέσχης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας. Έχει μεταφράσει από τα αγγλικά και τα γαλλικά 28 βιβλία, λογοτεχνικά και επιστημονικά, σχετικά μετά μαθηματικά και την ιστορία των επιστημών. Το βιβλίο του «Εγκλήματα δημοσιονομικής προσαρμογής» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, Τιμή: 15,00 €. Άλλα έργα του είναι : «Μιλώντας στην Άννα για τα μαθηματικά», Εκδόσεις Πατάκη – «Αχμές, ο γιος του φεγγαριού», εκδόσεις Πόλις – «Ο μέτοικος και η συμμετρία», εκδόσεις Πόλις – «Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού», εκδόσεις Πόλις – «Πυθαγόρεια εγκλήματα», εκδόσεις Πόλις – «Μαθηματικά επίκαιρα», εκδόσεις Πόλις.
