Ιστορίες από το Μπαρουτάδικο

Η κυρία Αγαπητού και η κυρία Καράμπελα είναι εκπαιδευτικοί. Καιρό ακούγαμε για την έρευνα τους και το βιβλίο που ετοιμάζουν για το Μπαρουτάδικο. Τις γνωρίσαμε και τους ζητήσαμε να μας γράψουν ένα κείμενο για τη στήλη. Το υπό έκδοση βιβλίου τους θα έχει τίτλο Το Μπαρουτάδικο του Αιγάλεω στο χώρο και στο χρόνο.

 Μπαρουτάδικο ονομάζεται το άλσος του Αιγάλεω, μια έκταση 134 περίπου στρεμμάτων που ξεκινά από την Ιερά Οδό και φτάνει έως τη λεοφώρο Αθηνών-Κορίνθου. Το όνομά του το οφείλει στο ελληνικό εργοστάσιο παραγωγής πυρίτιδας «Πυριτιδοποιείο / Μπαρουτάδικο», το οποίο λειτούργησε στο χώρο του σημερινού άλσους από το 1874 έως το 1970.

To 1874 ιδρύεται το «Ελληνικόν Πυριτιδοποιείον» στη θέση «Μπιστάρδο» ή «Διασωρίτης». Αρχικά το εργοστάσιο απασχολεί 28 εργάτες. Το 1882 μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρεία και προστίθενται νέες εγκαταστάσεις και μηχανήματα. Χρόνο με το χρόνο αυξάνονται τα παραγόμενα προϊόντα: πυρίτιδα κυνηγιού, πυρίτιδα για φουρνέλα, δυναμίτιδα, σκάγια κ.α.

 Στην απογραφή του 1920 της περιοχής εμφανίζεται o οικισμός «Πυριτιδοποιείο», που αριθμεί 147 κατοίκους, περίπου 38 οικογένειες. Μετα τη Μικρασιατική Καταστροφή η όψη και η πληθυσμιακή σύνθεση της περιοχής αλλάζει. Aπαλλοτριώνεται μια μεγάλη έκταση για την εγκατάσταση των προσφύγων. Το 1934 δημιουργείται η κοινότητα των Νέων Κυδωνιών που περιλαμβάνει τον παλιό οικισμό του Πυριτιδοποιείου. Η κοινότητα στεγάζεται σε οίκημα του οικισμού επί της Ιεράς Οδού.

Το 1934 αναλαμβάνει ο Μικρασιάτης «Μποντός» (χαϊδευτικά στα Τούρκικα από το Μποδοσάκης), άνθρωπος με επιχειρηματικό δαιμόνιο και ισχυρές διασυνδέσεις. Ο Μποδοσάκης προάγει την εταιρεία στην πρώτη πολεμική βιομηχανία της χώρας με κολοσσιαία κέρδη, μεγάλο εργατικό δυναμικό και εξαγωγές σε Ευρώπη και Τουρκία. Το εργοστάσιο εφοδιάζει με πολεμικό υλικό τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις το 1940.

Στην εισβολή των Γερμανών στην Αθήνα το εργοστάσιο επιτάσσεται και λειτουργεί με λιγότερους εργαζόμενους. Πριν την αποχώρησή τους οι Γερμανοί μεταφέρουν τα μηχανήματα του εργοστασίου στη Γερμανία, λεηλατούν ο, τι μπορούν και τέλος ανατινάζουν τις αποθήκες. Μετα το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Μποδοσάκης παραλαμβάνει το εργοστάσιο κατεστραμμένο, με τις ισχυρές του όμως διασυνδέσεις το ξαναφτιάχνει. Το 1951 η Ελλάδα μπαίνει στο ΝΑΤΟ και ο Μποδοσάκης κλείνει συμφωνία με τους Αμερικάνους στο πλαίσιο του σχεδίου Marshall. Το Μπαρουτάδικο παράγει πυρομαχικά που αποστέλλονται σε 17 χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ με άριστα βλητικά αποτελέσματα. Από το 1969 οι παραγγελίες μειώνονται. Παράγονται μόνο μικρές ποσότητες κυνηγετικής πυρίτιδας και δυναμίτιδας. Το εργοστάσιο υπολειτουργεί, ενώ η γύρω περιοχή είναι ήδη πυκνοκατοικημένη. Συχνές εκρήξεις στοιχήζουν σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζημιές στον οικισμό που έχει παράνομα χτιστεί στην περιβάλλουσα ζώνη ασφαλείας. Το 1974 η εταιρεία μεταφέρεται στο Λαύριο, το εργοστάσιο στο Αιγάλεω κλείνει, η έκταση πωλείται στο Ελληνικό Δημόσιο, τα μηχανήματα δωρίζονται στις Ένοπλες Δυνάμεις και τα κτίρια κατεδαφίζονται.

Η δενδροφύτευση αρχίζει και ένα άλσος γεννιέται άναρχα στην αρχή με σχέδια του ΑΣΔΑ και από χρηματοδοτήσεις του Δήμου αργότερα. Το 1975 ο Καραμανλής φυτεύει συμβολικά στο χώρο του άλσους μια ελιά.Σήμερα το Μπαρουτάδικο είναι ένας πνεύμονας πρασίνου για το Αιγάλεω και τη Δυτική Αθήνα. Κάποια στρέμματα της έκτασης έχουν διατεθεί στην εκπαίδευση (ΤΕΙ Αθήνας, ΟΑΕΔ, ΚΕΤΕΚ, Νηπιαγωγεία, Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια), ενώ επίσης υπάρχουν αθλητικές εγκαταστάσεις, αναψυκτήρια, χώροι αθλοπαιδιών και το θερινό θέατρο Αλέξης Μινωτής –το κόσμημα του Αιγάλεω που εγκαινίασε ο Μάνος Χατζιδάκης.

Για μας το πάρκο αποτελεί το κληροδότημα που παραλάβαμε και πρέπει να παραδώσουμε ζωντανό και καλοσυντηρημένο στα παιδιά μας. Είναι μια «καρδιά» που πάλλεται συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον αυτής της πόλης. Η έγνοια για τη φροντίδα και την αξιοποίηση της αποτελεί το μέτρο για την αγάπη και τη φροντίδα προς τον ίδιο μας τον εαυτό.

 Ας αγαπήσουμε το άλσος με την καρδιά μας. Μας αξίζει!