Τα Μεγάλα Χέρια της Τζαζ

Οι τζαζίστες της παλιάς γενιάς είναι συνήθως άνθρωποι που δεν τα πάνε καλά με τα λόγια, κι ο μεγάλος πιανίστας Harold Mabern (ο θρυλικός «Mr. Big Hands») δεν αποτελεί εξαίρεση. Γι’ αυτό και νιώθω τυχερός που δέχτηκε να ανοιχτεί στην Popaganda με την ευκαιρία των εμφανίσεών του στο Half Note. Με νεύρο κι εφηβική ενεργητικότητα κάθισε μαζί μου στο λόμπυ του ξενοδοχείου, και με τη βαριά του προφορά από το Μέμφις, ξεδίπλωσε μερικά από τα πιο σημαντικά κεφάλαια από την ιστορία της τζαζ όπως τα έζησε ο ίδιος.

Είστε πολύ καιρό στη τζαζ σκηνή… 65 χρόνια!

…κι έχετε παίξει με τους πάντες. Το κοινό πόσο έχει αλλάξει μέσα στα χρόνια αυτά; Ναι, έχει αλλάξει γιατί έχουν αλλάξει οι μουσικοί! Δεν παίζουν πια με την ίδια ποιότητα όπως κάποτε. Η ποιότητα δεν είναι πάντα υψηλή, είναι απλώς πιο ελεύθερα. Έχει αλλάξει η σκηνή.

Σε τι οφείλεται αυτό; Έχει να κάνει με το γεγονός πως κάποτε ήσασταν αυτοδίδακτοι, ενώ τώρα οι περισσότεροι είναι απόφοιτοι ωδείων και μουσικών πανεπιστημίων; Εν μέρει φταίει κι αυτό, γιατί δεν έρχονται σε επαφή με την πραγματική σκηνή. Αυτή η μουσική έρχεται από το δρόμο, δεν χρειάζεται να πας σε σχολή για να σου τη διδάξουν. Ούτε ο George Coleman, ούτε ο Wes Montgomery, ούτε ο George Benson, ούτε και τόσοι άλλοι δεν πήγαν ποτέ σε χολές, ήταν όλοι τους αυτοδίδακτοι. Υπάρχουν κάποια πράγματα γι’ αυτή τη μουσική που δεν μαθαίνονται στο σχολείο, αλλά μόνο στο δρόμο.

Εσείς πώς ήρθατε για πρώτη φορά σε επαφή με αυτή τη μουσική; Εκείνη ήρθε σε επαφή μαζί μου! Είμαι εντελώς αυτοδίδακτος! Έμαθα να διαβάζω μουσική, αλλά ποτέ δεν έκανα μαθήματα πιάνου. Άκουγα κάποιον να παίζει ένα κομμάτι και μετά το έπαιζα εγώ. Μετά μετακόμισα στο Σικάγο κι άρχισα να μελετάω δώδεκα ώρες την ημέρα, υπήρχε όμως και τρομερό μουσικό περιβάλλον εκεί. Όταν υπάρχει καλό περιβάλλον, σε κάνει κι εσένα καλύτερο.

Θυμάστε πότε ακούσατε για πρώτη φορά τζαζ μουσική; Την πρωτοάκουσα από τον George Coleman, τον Louis Smith και τον Phineas Newborn, Jr στο Μέμφις του Τενεσί, αυτοί έπαιζαν ήδη από τα εφηβικά τους χρόνια. Μετά άκουσα τον Oscar Peterson. Την είχα ακούσει και νωρίτερα, αλλά κυρίως από τους τρεις που σου είπα την έμαθα, γιατί εμείς παίζαμε rhythm’n’blues. Από τη στιγμή όμως που καταλαβαίνεις πως έχεις την ικανότητα να κάνεις κάτι, πρέπει να το δουλέψεις. Αυτό κάνω εδώ και 65 χρόνια. Δουλεύω, μελετάω, εξασκούμαι. Σε διαφορετικά περιβάλλοντα.

Ίσως γι’ αυτό έχετε το δικό σας στυλ. Δεν ξέρω αν έχω καν δικό μου στυλ. Είναι ευγενικό που μου το λέτε. Εξακολουθώ να μην ξέρω, δεν μπορώ να το καταλάβω ο ίδιος για τον εαυτό μου. Αν πράγματι έχω στυλ, δεν ξέρω ποιο είναι. Παίζω αυτό που ακούω, κι αυτό είναι.

Υπήρχε μουσική στην οικογένειά σας; Όχι. Στην οικογένειά μου απλώς πήγαιναν στην εκκλησία και τραγουδούσαν ύμνους και τραγούδια γκόσπελ. Κανείς όμως δεν έπαιζε κάποιο όργανο. Είναι το μόνο πρόσωπο στην οικογένειά μου που έπαιζε κάποιο μουσικό όργανο.

Από όλους αυτούς τους μουσικούς που έχετε παίξει, ποιοι ήταν μουσικά πιο κοντά σε σας, με ποιους ταιριάζατε περισσότερο; Ταίριαζα με όλους σε διαφορετικά επίπεδα. Έπαιζα διαφορετικά πράγματα με τον καθένα, άλλα με τον George Coleman, άλλα με τον Wes Montgomery, άλλα με τον Miles,ή με τον  Lee Morgan…

Μιλάμε ακόμα και σήμερα συνεχώς για τον Miles Davis. Εσείς που τον γνωρίσατε και παίξατε μαζί του, γιατί πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό; Γιατί ήταν ένας μουσικός ανανεωτής, ήταν ιδιοφυία, κι είχε ενόραση. Μπορούσε να δει πράγματα που οι άλλοι μουσικοί, ακόμα κι οι ίδιοι του οι συνεργάτες, δεν μπορούσαν να δουν. Για παράδειγμα, πολλοί από τους μουσικούς του δεν μπορούσαν να καταλάβουν γιατί είχε μαζί του τον John Coltrane. Εκείνος όμως μπορούσε να δει τη μοναδικότητά του. Πολλοί δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι έβρισκε στον Ahmad Jamal. Εκείνος όμως ήξερε. Αυτό απαιτεί ένα ιδιαίτερο είδος ιδιοφυίας. Ο Miles μπορούσε να δει πράγματα στον Ahmad Jamal που οι άλλοι μουσικοί δεν μπορούσαν να δουν. Χαρισματικός, μια μεγαλοφυΐα με ενόραση. Όριζε τα πράγματα εκ νέου. Ξεκινούσε κάτι καινούριο, και μετά προχωρούσε σε κάτι άλλο.

Όταν φτάσατε στη Νέα Υόρκη για πρώτη φορά, ήταν το παγκόσμιο κέντρο της τζαζ, και στα μάτια τα δικά μας ένας τόπος μυθικός. Πώς ήταν; Είναι δύσκολο να το εξηγήσω. με λίγα λόγια. Ήταν μια υπέροχη πόλη, όλοι οι μεγάλοι μουσικοί ήταν σε αυτή τη σκηνή, οι μεγάλοι που ήταν μεγαλύτεροι, οι μεγάλοι που ήταν νεώτεροι, ήταν μια υπέροχη εποχή. Έφτασα λοιπόν κι εγώ και γνώρισα τους σπουδαιότερους μουσικούς, κι ειδικά τους σπουδαιότερους πιανίστες. Υπήρχε μουσική παντού. Το νούμερο 1 κλαμπ ήταν το Birdland. Σταρ του σινεμά, διασημότητες κοντά στους μουσικούς της τζαζ… Έφτασα εκεί τη σωστή εποχή… Πάντως, σεβόμουν τους μεγαλύτερους σε ηλικία, και γι αυτό τους άρεσα, γιατί γνώριζα τη μουσική και είχα σεβασμό.

Θυμάστε ποιοι ήταν οι πρώτοι με τους οποίους παίξατε; Ο πρώτος ήταν ο Harry “Sweets” Edison, έπαιξα για να με ακούσει και με πήρε στο γκρουπ του. Ο Cannonball Adderley μας σύστησε. Έκανα ακρόαση και με πήρε αμέσως, επί τόπου, γιατί αλλιώς σχεδίαζα να πάω με τον J. J. Johnson.

Έχετε παίξει παντού στον κόσμο, και ξέρω πως έχετε πολύ μεγάλο κοινό στην Ιαπωνία. Πόσο διαφορετικά ακούν εκεί τη τζαζ; Λατρεύουν τη μουσική στο ύψιστο επίπεδο. Ξοδεύουν οποιοδήποτε ποσό για να σε δουν να παίζεις, ακόμα και οι νεώτεροι. Εκτιμούν αυτή τη μουσική περισσότερο από οπουδήποτε αλλού έχω πάει. Κι οι Ευρωπαίοι την αγαπούν, αλλά οι Ιάπωνες τη λατρεύουν απίστευτα, είναι άνθρωποι με μεγάλο σεβασμό, και είναι υπερήφανοι για τη δουλειά που κάνουν. Είναι υπέροχοι. Όταν πηγαίνω στην Ιαπωνία, μόλις επιστρέφω στη Νέα Υόρκη παθαίνω κατάθλιψη! Θα μπορούσα να μετακομίσω στην Ιαπωνία και να μην επιστρέψω ποτέ στις ΗΠΑ. Φυσικά, αγαπώ την οικογένειά μου και μερικούς φίλους. Όμως ο σεβασμός των Ιαπώνων είναι μοναδικός.

Αν συγκρίνουμε το ευρωπαϊκό και το αμερικάνικο κοινό της τζαζ; Το κοινό στην Ευρώπη είναι κάπως καλύτερο από αυτό στις ΗΠΑ, γιατί το αμερικάνικο κοινό βάζει στην κορυφή τη hip hop και άλλα τέτοια. Και στην Αμερική έχουμε αληθινούς fans της τζαζ, όμως οι ευρωπαίοι αγαπούν κι εκτιμούν αυτή τη μουσική περισσότερο. Είναι θλιβερό, αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Θα έπρεπε να ισχύει το αντίστροφο, γιατί αυτή η μουσική δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ. Δεν είναι έτσι όμως. Ευχαριστούμε λοιπόν το Θεό για τους λιγοστούς fans που έχουμε εκεί, όμως στην Ευρώπη και την Ιαπωνία είναι που οι άνθρωποι αγαπούν και σέβονται τη μουσική μας.

Έχετε ξαναπαίξει στην Ελλάδα; Όχι, είναι η πρώτη φορά. Επρόκειτο να έρθω να παίξω μαζί με τον Eric Alexander, αλλά δεν τα κατάφερα, γιατί έπρεπε να μείνω στο σπίτι να φροντίσω τη γυναίκα μου. Θα φροντίσω λοιπόν όπως πάντα να δώσω τον καλύτερό μου εαυτό.

Και τα κλαμπ πόσο έχουν αλλάξει από τη  χρυσή εκείνη εποχή που εσείς ζήσατε; Δεν έχουν αλλάξει και πολύ τα πράγματα. Υπάρχει ακόμα το Village Vanguard, που είναι το παλαιότερο κλαμπ, και που εξακολουθεί να κάνει υπέροχα πράγματα, όπως και το Smoke Jazz Club, με το οποίο επίσης έχω συνεργαστεί πολύ. Υπάρχει και το  Blue Note, αν και δεν συνεργάζομαι μαζί του, ούτε και με το Birdland, το καινούριο δηλαδή… Τα δύο κλαμπ λοιπόν που συνεχίζουν την παράδοση περισσότερο από όλα τα άλλα, είναι το Smoke και το Village Vanguard. Από αυτής της πλευράς λοιπόν δεν έχουν αλλάξει τα πράγματα, γιατί έρχονται πολλοί άνθρωποι από την Ευρώπη και την Ιαπωνία για να ακούσουν τη μουσική. Κι αυτό είναι καλό. Η Νέα Υόρκη είναι τουριστική πόλη, οι άνθρωποι ξέρουν πού να έρθουν για να ακούσουν τζαζ. Υπάρχουν πολλοί νέοι που κάνουν καταπληκτικά πράγματα. Η Νέα Υόρκη πάντα θα είναι νούμερο 1 σε αυτό τον τομέα.

Από όλους τους ανθρώπους που συνεργαστήκατε στη μουσική, προσωπικοί σας στενοί φίλοι ποιοι έγιναν; Πιο στενοί μου φίλοι είναι αυτοί με τους οποίους πήγαμε μαζί σχολείο: ο George Coleman, ο Booker Little, o Frank Strozier, ο Charles Lloyd, o Garnett Brown, γιατί με αυτούς μεγαλώσαμε μαζί. Αυτούς λοιπόν πάντα τους βάζω πρώτους. Όμως κι ο Lee Morgan ήταν σαν αδελφός μου, μου φέρθηκε πολύ καλά. Κι ο Eric Alexander κι ο Joe Farnsworth, οι πρώην μαθητές μου, είμαστε πολύ κοντά.

Είναι αλήθεια η ιστορία που έχει ακουστεί, πως ήσασταν εκεί το βράδυ που δολοφονήθηκε ο Lee Morgan; Ναι, αλλά δεν μιλάω ποτέ γι αυτό. ήμουν εκεί. θα ευχόμουν να ήμουν κάπου αλλού, αλλά δεν ήταν δική μου επιλογή! Ήμουν εκεί, μαζί του, ναι…