H Popaganda στο Βερολίνο: Ο Michael Moore ευχαριστεί τη Γερμανία για το προσφυγικό

«Θέλω να πω ότι νιώθω περήφανος που για πρώτη φορά στην ιστορία του φεστιβάλ εμφανίζεται δημιουργός για να παρουσιάσει την ταινία του φορώντας μόνο τη ρόμπα του», είπε μειδιώντας ο Michael Moore, με την γνωστή παιγνιώδη φάτσα του απλωμένη στα 24 μέτρα μήκους που πιάνει η τεράστια οθόνη του Friedrichstadt Palast, η αμφίεσή του όμως, δεν ήταν το πιο αλόκοτο πράγμα στην εμφάνισή του στην ευρωπαϊκή πρεμιέρα του νέου ντοκιμαντέρ του, Where to Invade Next. Τυλιγμένος με τη ρόμπα του, καθ’ ότι καθηλωμένος στην Αμερική μετά από οξύ περιστατικό πνευμονίας, παρουσιάζοντας το ντοκιμαντέρ του ο Moore φρόντισε να γοητεύσει πρώτα το εθνικό φρόνημα του γερμανικού κυρίως ακροατηρίου του, σημειώνοντας ότι «η γενναιοδωρία και η καλοσύνη της Γερμανίας απέναντι στους πρόσφυγες είναι κάτι που με συγκίνησε βαθιά»

«Σας ευχαριστώ που γίνατε δάσκαλοί μας και μας δείξατε το δρόμο», ολοκλήρωσε, αφού επαίνεσε «την καρδιά και το ένστικτο των Γερμανών να βοηθήσουν», κι εύλογα θα μπορούσε κανείς να πάρει τις δηλώσεις του για τρολιά αν δεν ήταν εκεί να τις δει να ξεστομίζονται συνειδητά και σοβαρότατα, όμως το αποτέλεσμα ήταν μάλλον το επιθυμητό: το βροντερό χειροκρότημα που ακολούθησε τον ευχαριστήριό του, αναβιωνόνταν συχνά-πυκνά και κατά τη διάρκεια του ντοκιμαντέρ, το οποίο ο σκηνοθέτης περιέγραψε ως «μια ταινία για την κατάσταση στις ΗΠΑ και τι πρέπει να αλλάξει στις ΗΠΑ, χωρίς να έχει ούτε ένα καρέ της γυρισμένο στις ΗΠΑ», και το οποίο καταγράφει ένα οδοιπορικό του Moore σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, που εφαρμόζουν ιδέες και αντιλήψεις της οποίες ο σκηνοθέτης θα ήθελε να κλέψει για να τις μεταφέρει στην Αμερική.

Η πλήρως κι απολύτως δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση που παρέχει η Σλοβενία, η υγιεινή διατροφή ως οργανικό και αναπόσπαστο κομμάτι του γαλλικού εκπαιδευτικού συστήματος, οι εξαιρετικές επιδόσεις των μαθητών της Φινλανδίας με τις ελάχιστες ώρες διδασκαλίας, η επίμονη υπενθύμιση της ιστορικής ευθύνης ως κομμάτι της διαμόρφωσης της εθνικής ταυτότητας στη Γερμανία, και η ανοιχτή κουλτούρα των Πορτογάλων στα ναρκωτικά, ή η μη εκδικητική νοοτροπία του συστήματος κάθειρξης και αναμόρφωσης εγκληματιών στη Νορβηγία των άοπλων αστυνομικών, είναι μερικά μονάχα στοιχεία ευρωπαϊκής κουλτούρας που αντιμετωπίζει ως εξωγήινα ο Michael Moore, χρησιμοποιώντας την προσποιητή του αφέλεια ως κωμικό αντίδοτο στις τρομακτικές αντιπαραθέσεις που κάνει με τις διαμετρικά αντίθετες, και κατά περιπτώσεις σκοταδιστικές νοοτροπίες και τακτικές που ισχύουν στην Αμερική.

Χρησιμοποιώντας αυτήν την αντίστιξη για να κάνει έμμεση κριτική στη χώρα του, την οποία ζωγραφίζει με τις αδρές πινελιές των χειρότερων στιγμών των τελευταίων ετών της (η κοινωνική αναλγησία, η αστυνομική βία, η μηντιακή τρομολαγνία, η υστερική πολεμοκρατία, η οικονομική εκμετάλλευση και η εργασιακή δουλεία, η γενικευμένη μιζέρια και δυστυχία και ο στρουθοκαμηλισμός της άρνησης, είναι οι βασικότερες απ’ τις φλούδες της αμερικανικής σαπίλας και κατάρρευσης που παρεμβάλλονται με τη μορφή τηλεοπτικών επίκαιρων στην ταινία) ο Moore προχωρά ως Ντόροθι στη Χώρα του Οζ σ’ αυτήν του την ευρωπαϊκή περιπέτεια, μπλέκοντας το χιούμορ και τη σάτιρα με την εκλαϊκευμένη κοινωνική αφύπνιση που έχει αναλάβει για αποστολή.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Φυσικά, αφήνει εκτός κάδρου τις κοινωνικές νόσους που ταλανίζουν και την ίδια την Ευρώπη, ως απόρροιες συστημικών δομών που έχουν ταξιδέψει απ’ την Αμερική στην από ‘δω μεριά του Ατλαντικού, για να μην αποδυναμώσει αφ’ ενός την γυαλιστερή εικόνα που προσπαθεί να παρουσιάσει στους δικούς του ιθαγενείς, και απ’ την άλλη να μην αποξενώσει τον Αμερικανικό λαό, του οποίου την καλοσυνάτη ανοιχτοκαρδιά προσπαθεί ο ίδιος να εκπροσωπήσει. Ωστόσο, η παρακμή της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης και ενότητας ήταν εμφανής ακόμη και σ’ αυτήν την ίδια την πρώτη ευρωπαϊκή προβολή της ταινίας: με πρώτη στάση του ντοκιμαντέρ τη γοητευτική Ιταλία, ο Moore παθαίνει ένα ακραίο πολιτισμικό σοκ όταν βρίσκει εαυτόν σε μια χώρα που καυχιέται ένα απ’ τα πιο ανθρωποκεντρικά εργασιακά καθεστώτα στον κόσμο. Και βέβαια, τα εργασιακά δικαιώματα των Ιταλών, με 13 μισθούς, εθνικές αργίες, καμιά δεκαριά βδομάδες άδειας, συν απ’ αυτήν της λοχείας και η χαοτική απόστασή τους απ’ τις εξαντλητικές απαιτήσεις φάμπρικας όλων των επαγγελματικών δομών των Αμερικανών, είναι λογικό να προκαλεί στον Moore μια κάποια ζαλάδα. Αλλά να ξεκαρδίζεται το κοινό των Γερμανών λες και ακούει το πιο παράλογο ανέκδοτο της ζωής του, το λες και κάπως ανησυχητικό.

Σε κάθε περίπτωση, παρ’ ότι περιορισμένης κινηματογραφικότητας, και με δομή και όγκο που θα λειτουργούσε καλύτερα σε επεισοδιακή μορφή τηλεοπτικής σειράς, αυτή η ρεπορταζιακού χαρακτήρα συγκινησιακή εξύμνηση των προοδευτικότερων πτυχών των διάφορων λαών που κάνει η ταινία του Moore, αν μη τι άλλο λειτουργεί ως μια ανανέωση της πίστης σου στις δυνατότητες και τις ικανότητες αν όχι των ανθρώπων γενικώς, τουλάχιστον των ανοιχτών νοών.