Διαβάσαμε: «Κόρσακοφ» του Éric Fottorino

Η λογοτεχνία μας είναι απαραίτητη, επειδή δεν (θα μπορέσει ποτέ να) είναι πραγματικότητα. Σαν το μαγικό θέατρο του Έσσε, είναι ανάμνηση ως τέχνη. Ακόμα και μανιακοί όπως ο Προυστ γνωρίζουν ότι το παλάτι που χτίζουν βρίσκεται στη μέση της ερήμου, όπου μόνο ο αναγνώστης μπορεί να κατοικήσει, εάν καταφέρει να βρει το δρόμο.

Η σημασία της μνήμης στην σύγχρονη λογοτεχνία είναι τόσο κεφαλαιώδης, ώστε να ξεπερνάει το ίδιο το θέμα. Άλλωστε, έχουμε διαβάσει όλα τα βιβλία, αλλά η μελαγχολία παραμένει, όπως ο Μαλλαρμέ. Ο αναγνώστης είναι η διαρκής μνήμη, η συνδιαλλαγή των κειμένων. Λατρεύουμε – λέξη προς λέξη – την ζωή των ηρώων της λογοτεχνίας, αλλά καταφέρνουμε να μην ζούμε τη δική μας. Διότι δεν είμαστε ήρωες και άρα κανείς δεν θα γράψει ένα βιβλίο για εμάς.

Τι θα γινόταν όμως αν μας βοηθούσε σε αυτό το πρόβλημα η ίδια μας η βιολογία; Ακριβώς εκεί στοχεύει και ο Eric Fottorino με το «Κόρσακοφ». Το σύνδρομο Κόρσακοφ – το «Αλτσχάιμερ των νέων» –  αλλοιώνει την μνήμη του ασθενούς, ο οποίος δημιουργεί νέες, φανταστικές αναμνήσεις που βιώνει με εξαιρετικές λεπτομέρειες: ο ασθενής γίνεται κυριολεκτικά ένας άλλος άνθρωπος. Με αυτό το πανίσχυρο όπλο στα χέρια του, ο Fottorino επιχειρεί μια αυτοβιογραφία ρεαλιστική και φανταστική ταυτόχρονα: ξαναγράφει τη ζωή του, όπως θα μπορούσε να έχει συμβεί.

Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη: στο πρώτο, ο Φρανσουά Αρντανουί μεγαλώνει στο Μπορντώ ως παιδί μιας έφηβης, χωρίς πατέρα, μέσα σε μια οικογένεια «χωρίς φως». Το όνομα – το επίθετο της μητέρας του – τον στοιχειώνει. Δεν έχει πατέρα, άρα ούτε όνομα. Μεγαλώνει χαμένος, διότι τι είναι κάποιος χωρίς όνομα;

Όλα αλλάζουν όταν η μητέρα του μετακομίζει στη Νίκαια, όπου και παντρεύεται. Πλέον, ο δεκάχρονος Φρανσουά γίνεται Σινιορέλλι και αποκτά παρελθόν: γίνεται γιος, αλλά κυρίως εγγονός του μυθικού Φόσκο Σινιορέλλι. Μέσω της αφήγησης της ζωής του παππού, το παιδί μαγεύεται από την Τυνησία της εποχής της μάχης για ανεξαρτησία.

Στο δεύτερο μέρος, ο Φρανσουά είναι πια 38 ετών, καταξιωμένος νευρολόγος στο Παλέρμο, όπου έχει πάει για να αναζητήσει τις ρίζες των Σινιορέλλι. Εκεί συνειδητοποιεί ότι πάσχει από το Κόρσακοφ και μέσω του ημερολογίου του, παλεύει να κρατηθεί από το παρελθόν του. Διαβάζοντας, ανακαλύπτει ξανά τις απόπειρες επαφής του με τον πραγματικό πατέρα του (ο οποίος φέρει το επίθετο Μαμά), τη σχέση του με τον μονακριβό γιό του, την προσπάθεια ανασκαφής του παρελθόντος των Σινιορέλλι.

Το τρίτο μέρος είναι ένας ύμνος στον Φόσκο, καθώς μαθαίνουμε τα ανδραγαθήματά του από την εποχή της Τυνησίας (θαυμαστός αθλητής, γενναίος στρατιώτης, σεβάσμιος δήμαρχος) ως και την φυγή του στη Γαλλία.

Το σπαρακτικό «Κόρσακοφ» είναι το αντίστροφο της αρχαίας τραγωδίας: η αναζήτηση του εαυτού είναι κάτι αδύνατο. Ο Φρανσουά πασχίζει αλλά δεν θα καταφέρει να είναι ποτέ ο εαυτός του, καθώς πάντα θα είναι κάποιος άλλος, ώσπου θα πάψει να είναι οποιοσδήποτε. Εξαιρετική λογοτεχνία από τον Fottorino, ένα βήμα μπροστά στο μονοπάτι της γραφής.