Μήπως κάποιοι Ευρωπαίοι όταν κοιτάζουν σήμερα τη Γερμανία βλέπουν το τέταρτο Ράιχ;

Το πρώτο Ράιχ είδε το φως της ιστορίας την αυγή του 9ου αιώνα, όταν ο Καρλομάγνος στέφθηκε αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από τον Πάπα Λέοντα τον 3ο. Η αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους έμελλε να μείνει ζωντανή για σχεδόν μία χιλιετία, με τον τελευταίο αυτοκράτορά της, τον Φραγκίσκο τον 2ο, να διαλύει το πρώτο Ράιχ μετά από την ήττα του στη Μάχη του Άουστερλιτς από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη.

Ο αυτοκράτορας Φρίντριχ ο 2ος στο Παλέρμο – Πίνακας του Άρτουρ Γκέοργκ φον Ράμπεργκ (1865).

Το δεύτερο Ράιχ γεννήθηκε μέσα από τον εθνικιστικό γερμανικό οργασμό του 19ου αιώνα που επιχείρησε πολλές φορές να συνενώσει τις διεσπαρμένες επαρχίες του Γερμανικού Έθνους. Το 1871 η λεγόμενη Γερμανική Αυτοκρατορία (Deutsches Kaiserreich) ήταν, χάρη και στην πολιτική οξυδέρκεια του πρώσου πολιτικού Όττο φον Μπίσμαρκ, απτή πραγματικότητα. Το τέλος του επρόκειτο να συνδυαστεί με την ήττα της Γερμανίας στον Μεγάλο Πόλεμο, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1918.

Ανακήρυξη του Βίλχελμ του 1ου σε αυτοκράτορα του 2ου Ράιχ το 1871 στις Βεραλλίες – BISMARCK-MUSEUM FRIEDRICHSRUH.

Το τρίτο Ράιχ εμφανίστηκε το 1933, όταν ο Αδόλφος Χίτλερ ανέλαβε καθήκοντα καγκελάριου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης  Πολ φον Χίντερμπουργκ. Έσβησε το 1945, όταν η ναζιστική Γερμανία συνετρίβη στη σύγκρουση που έμελλε να είναι ο πόλεμος των ιδεολογιών.

Οι Γερμανοί κυριαρχούν, όμως δεν ηγούνται. Είναι ένας αποδυναμωμένος ηγεμόνας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Σεμπάστιαν Χάφνερ, η Γερμανία είχε πάντα ένα «αδέξιο μέγεθος», όντας υπερβολικά μικρή μέσα στο ιστορικό της μεγαλείο. Μία υπερδύναμη, περικυκλωμένη από επίδοξους εχθρούς που είναι έτοιμοι να τη συντρίψουν.

Το εξώφυλλο του Spiegel: είναι δίκαιη μία σύγκριση της καγκελαρίου με τους Ναζί;

70 χρόνια από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στην Ευρώπη πληθαίνουν οι φωνές που μιλούν για «τέταρτο Ράιχ». Το θέμα αυτό παρουσίασε το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel σε ρεπορτάζ του, το οποίο μιλά για την γερμανική επικυριαρχία που πλανάται σαν φάντασμα πάνω από την Ευρώπη.

Ο Χίτλερ δέχεται τις επευφημίες του Reichstag μετά την ανακοίνωση της «ειρηνικής» προσάρτησης – Anschluss – της Αυστρίας.

Οι φωνές που μέμφονται τη γερμανική πολιτική δεν έρχονται μόνο από την Ελλάδα, αλλά και από την Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, τις ΗΠΑ. Κατηγορούν τη Γερμανία πως με δούρειο ίππο το Ευρώ κυριαρχεί οικονομικά στις χώρες του νότου και χρησιμοποιεί την κρίση χρέους για να επιβάλλει τις αρχές της και να επωφεληθεί οικονομικά. Αυτή η μομφή ενάντια στη Γερμανία κυοφορεί μία ενδιαφέρουσα διαλεκτική: οι Γερμανοί κυριαρχούν, όμως δεν ηγούνται. Είναι ένας αποδυναμωμένος ηγεμόνας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Σεμπάστιαν Χάφνερ, η Γερμανία είχε πάντα ένα «αδέξιο μέγεθος», όντας υπερβολικά μικρή μέσα στο ιστορικό της μεγαλείο. Μία υπερδύναμη, περικυκλωμένη από επίδοξους εχθρούς που είναι έτοιμοι να τη συντρίψουν.

Πώς βλέπει ο κόσμος το σύγχρονο ρόλο της Bundesrepublik, της ιστορικά πιο επιτυχημένης γερμανικής δημοκρατίας;

Τον περασμένο χρόνο, οι Ιταλοί δημοσιογράφοι Βιτόριο Φέλτρι και Τζενάρο Σαντζουλιάνο εξέδωσαν ένα βιβλίο με τίτλο «Το τέταρτο Ράιχ – Πώς η Γερμανία υποδούλωσε την Ευρώπη». Σύμφωνα με αυτό, το Ευρώ αποτελεί ένα όπλο στην υπηρεσία των εθνικών συμφερόντων της Γερμανίας. Το κοινό νόμισμα θυμίζει «τα τεθωρακισμένα πάντσερ του παρελθόντος», ενώ το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο «ηχεί σαν τα όπλα της Βέρμαχτ». Όσον αφορά την Άνγκελα Μέρκελ, κάλλιστα θα μπορούσε κάποιος να την αποκαλέσει «Μερκιαβέλι», αφού φαίνεται να διαθέτει τον πολιτικό κυνισμό που εκθειάζει ο φλωρεντινός πολιτικός φιλόσοφος Μακιαβέλι  στον περίφημο Ηγεμόνα.  Μεγάλο μέρος της ιταλικής πολιτικής τάξης κυριαρχείται από ανάλογα αντιγερμανικά αισθήματα. Ο Ρομάνο Πρόντι, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έγραψε στο περιοδικό L’Espresso ότι «στη Γερμανία το πολιτικό φάσμα του λαϊκισμού και του εθνικισμού καλύπτεται από την Μέρκελ», ενώ ανέφερε ότι «τα τελευταία χρόνια μία μόνο χώρα φαίνεται να δίνει γραμμή στις Βρυξέλλες. Η Γερμανία επέτρεψε στον εαυτό της να δίνει σε άλλες χώρες απαράδεκτα μαθήματα ηθικής».

Ο Ιταλός πρώην πρωθυπουργός Ρομάνο Πρόντι.

Παρόμοιο φαίνεται να είναι το κλίμα και στη Γαλλία, τον παραδοσιακό μεταπολεμικό σύμμαχο της Γερμανίας. Ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Αρνό Μόντεμπουργκ είπε το 2011: «Ο Μπίσμαρκ ένωσε τα γερμανικά πριγκιπάτα, για κυριαρχήσει επί της Ευρώπης και ιδιαίτερα της Γαλλίας. H Άνγκελα Μέρκελ θα επιχειρήσει να λύσει με παρόμοιο τρόπο τα εσωτερικά προβλήματα της χώρας της, με το να επιβάλει στην υπόλοιπη Ευρώπη την οικονομική τάξη πραγμάτων των Γερμανών Συντηρητικών». Πουθενά αλλού δεν φαίνεται να φοβούνται περισσότερο μία γερμανική ηγεμονία όσο στη Γαλλία, τη χώρα που βρέθηκε σε διάστημα 80 ετών τρεις φορές υπό γερμανική κατοχή.

Ο Γερμανός οικονομολόγος Χένρικ Έντερλαϊν αναφέρει γύρω από την κυριαρχία της Γερμανίας, που εν πολλοίς οφείλεται στην «εξαγωγική ηγεμονία» της χώρας: «Το γεγονός ότι σήμερα η Γερμανία παρουσιάζει μεγαλύτερο εξαγωγικό πλεόνασμα από τα υπόλοιπα κράτη οφείλεται απλά στο ότι μετά την εισαγωγή του Ευρώ δεν είχαμε καμία άλλη επιλογή από το να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Είναι ωστόσο αφελές να πιστεύει κανείς πως η Γερμανία έθεσε αυτό το στόχο για να ζημιώσει άλλες χώρες».

 Η Δυτική και η Ανατολική Γερμανία ήταν δύο ευνουχισμένα κράτη που λίγο πολύ αντλούσαν τη δύναμη τους από τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση αντίστοιχα. Παρόλα αυτά, το γερμανικό έθνος είχε στα χέρια του ένα όπλο που φόβιζε πολλούς: το γερμανικό μάρκο. Λίγο πριν από την Επανένωση, ακούστηκε από το Μέγαρο των Ηλυσίων στο Παρίσι: «Ό,τι είναι για εμάς η ατομική βόμβα, είναι για τους Γερμανούς το μάρκο».

Όμως η Γερμανία βρέθηκε στο τιμόνι της Ευρώπης χωρίς να το έχει σχεδιάσει; Όπως και να έχει, φαίνεται πως σήμερα στη Γερμανία  ο αέρας της εξουσίας γίνεται πιο έντονα αντιληπτός. Ο Φόλκερ Κάουντερ, στέλεχος του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, είπε σε λόγο του στο συνέδριο του κόμματος: «Μία μέρα όλοι στην Ευρώπη θα μιλούν γερμανικά». Όσοι βρίσκονταν στην αίθουσα άρχισαν να βράζουν από τους ιστορικούς συνειρμούς που έκαναν.

Η Άνγκελα Μέρκελ δε θα είχε εκστομίσει ποτέ μία τέτοια φράση. Τουλάχιστον δημόσια. Φειδωλή στις δηλώσεις της, η Γερμανίδα καγκελάριος έχει ένα σχέδιο μακρόπνοο, το οποίο δεν έχει την ευρωπαϊκή διάσταση του πολιτικού οράματος του Χέλμουτ Κολ, έχει ωστόσο στον πυρήνα του μία Ευρώπη δυνατή, που θα στηρίζει μία ηγεμονική Γερμανία. Και αυτό γιατί ναι μεν η Γερμανία έχει ένα σημαντικό οικονομικό εκτόπισμα στην ευρωπαϊκή ήπειρο, παραμένει όμως απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα μία μικρή χώρα. Μόνο μία δυνατή και ανταγωνιστική Ευρώπη μπορεί να εγγυηθεί μία δυνατή και ανταγωνιστική Γερμανία.

Η Γερμανία φαίνεται καταδικασμένη να σώσει την Ευρώπη, για να διεκδικήσει ένα κομμάτι ηγεμονίας στον ασφυκτικά ανταγωνιστικό κόσμο του 21ου αιώνα.

Αυτό η «Κυρία Όχι», όπως συχνά αποκαλείται η  Μέρκελ, το ξέρει καλά. Παρόλα αυτά, δε φοβάται να έρθει σε σύγκρουση ή και να απομονωθεί από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους ηγέτες σε σειρά ζητημάτων, όπως είναι ο ρόλος του ΔΝΤ στην ευρωπαϊκή κρίση χρέους. «Παραμένω μόνη μου στην Ε.Ε., αλλά το ίδιο μου κάνει, αφού εγώ έχω δίκιο», έχει αναφέρει. Η σκληρή γραμμή της νέας σιδηράς κυρίας της Ευρώπης – ίσως της πρώτης πραγματικά σιδηράς κυρίας – έχει κάνει πολλούς να την αποκαλέσουν «νέο Χίτλερ», που ηγείται ενός «τέταρτου Ράιχ» σε μια τουλάχιστον άκομψη σύγκριση. 

Πιστεύει και ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Νετανιάχου ότι η Μέρκελ είναι ο «νέος Χίτλερ»;

Ο Χίτλερ πίστευε πως η «Μεγάλη Γερμανία» του ήταν αρκετά ισχυρή για να κυριαρχήσει στην Ευρώπη. Την οδήγησε έτσι για δεύτερη φορά μέσα σε 30 χρόνια σε ένα πόλεμο με δύο μέτωπα, καταδικάζοντας την σε μία ήττα που έκανε μία μελλοντική γερμανική ηγεμονία στην Ευρώπη να φαντάζει σενάριο μη ρεαλιστικό. Η Δυτική και η Ανατολική Γερμανία ήταν δύο ευνουχισμένα κράτη που λίγο πολύ αντλούσαν τη δύναμη τους από τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση αντίστοιχα. Παρόλα αυτά, το γερμανικό έθνος είχε στα χέρια του ένα όπλο που φόβιζε πολλούς: το γερμανικό μάρκο. Λίγο πριν από την Επανένωση, ακούστηκε από το Μέγαρο των Ηλυσίων στο Παρίσι: «Ό,τι είναι για εμάς η ατομική βόμβα, είναι για τους Γερμανούς το μάρκο».

Ο Φρανσουά Μιτεράν δεν διάκειτο ευνοϊκά απέναντι στην Επανένωση της Γερμανίας. Όπως είχε εξομολογηθεί στον πρώην καγκελάριο Χέλμουτ Κολ, φοβόταν πως ένας νέος γερμανικός κολοσσός στη μέση της Ευρώπης θα επεδίωκε να επανακτήσει την κυριαρχία στην ήπειρο. 

Φρανσουά Μιτεράν και Χέλμουτ Κολ το 1984.

Κάποιοι θα πουν ότι ο Γάλλος σοσιαλιστής επαληθεύτηκε. Το ζήτημα όμως παραμένει: μπορεί η Γερμανία να κυριαρχήσει σε μία Ευρώπη αποδυναμωμένη από την κρίση χρέους; Και αν η απάντηση σε αυτό το ερώτημα φαντάζει εύκολη, δεν συμβαίνει το ίδιο με το επόμενο: μπορεί η Γερμανία να παραμείνει κραταιά σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο χωρίς μία Ευρώπη εύρωστη οικονομικά; Η Γερμανία φαίνεται καταδικασμένη να σώσει την Ευρώπη, για να διεκδικήσει ένα κομμάτι ηγεμονίας στον ασφυκτικά ανταγωνιστικό κόσμο του 21ου αιώνα.