Μπα; πέθανε ο Βασιλιάς Αλέξανδρος; (ναι, αλλά δεν μένει πια εδώ)

Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές πλήθος επισκεπτών έχει ήδη συρρεύσει στην είσοδο του μεγαλόπρεπου τάφου στην Αρχαία Αμφίπολη (συμπεριλαμβανομένου και του πρωθυπουργού, γεγονός που σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως), ενώ τα ΜΜΕ – ειδικά αυτά του εξωτερικού, με «αρχηγό» το BBC– καταγράφουν καρέ, καρέ την εξέλιξη της αρχαιολογικής έρευνας. Τι κρύβει μέσα του ο λόφος Καστά κι έχει κάνει διάσημους, αλλά και ευτυχείς τους κατοίκους του μικρού χωριού της Μεσολακκιάς Σερρών, που βρίσκεται ακριβώς δίπλα από τον επιβλητικό τύμβο; Τι είναι αυτό που κεντρίζει την περιέργεια όλων και τους αναγκάζει να οδηγήσουν σε ένα απότομο χωματόδρομο, μόνο και μόνο για να σταθούν όρθιοι και να  παρατηρήσουν, με ειδικούς τηλεσκοπικούς φακούς και σε απόσταση 500 μέτρων τη φρουρούμενη ανασκαφή (βλέποντας ουσιαστικά το απόλυτο τίποτα); Πρόκειται άραγε για κάτι τόσο σημαντικό, που η υποψία και μόνο ότι υπάρχει «μεθόδευση» πίσω από την αποκάλυψη των ευρημάτων, αρκεί για να προκαλέσει την αγωνιώδη αναστάτωση βουλευτού της αντιπολίτευσης, η οποία δημοσίως (μέσω twitter) καλεί τους αρμόδιους αρχαιολόγους να ενημερώσουν για «ύποπτες κινήσεις τους βουλευτές του αντιμνημονιακού τόξου και τους αρχηγούς των κομμάτων»;

Οι δηλώσεις εντυπωσιασμού του πρωθυπουργού, το μόνο που πέτυχαν ήταν να αναζωπυρώσουν την εθνικιστική συνομωσιολογία και, κυρίως, να δυασχεράνουν το έργο των αρχαιολόγων.

Η αλήθεια είναι ότι η έρευνα είναι ακόμη στην αρχή. Τα μόνα ευρήματα που είναι ορατά, προς το παρόν, είναι οι Σφίγγες – που φρουρούν τον νεκρό ή (γιατί όχι;) τους νεκρούς που βρίσκονται μέσα – τοποθετημένες στο υπέρθυρο της πύλης, καθώς και οι λίθοι από πωρόλιθο, οι οποίοι βρίσκονται μπροστά στην είσοδο του τάφου. Επίσης, έχει επιβεβαιωθεί, μέσω της μεθόδου της γεωφυσικής διασκόπησης, ότι στο εσωτερικό του τάφου υπάρχουν τρεις χώροι, ενώ η ομάδα των αρχαιολόγων δήλωσε πως πίσω από τον τοίχο στην είσοδο του τάφου υπάρχει εντυπωσιακό, ψηφιδωτό δάπεδο με ρόμβους. Σύμφωνα με τους ίδιους, το μοτίβο αυτό φαίνεται να συνεχίζεται και μετά από τη θύρα και τις παραστάδες της. Επιπλέον, γνωρίζουμε ότι η προϊσταμένη τη ΚΗ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αικατερίνη Περιστέρη (υπεύθυνη για την αρχαιολογική ανασκαφή) θα κάνει καθημερινά δηλώσεις για την πορεία των ερευνών. Μόνο που ενώ η κ Περιστέρη είναι εξαιρετικά φειδωλή σε δηλώσεις, αφού θεωρεί ( και πολύ σωστά) ότι «η αρχή των έντιμων αρχαιολόγων είναι να μην πουν ποιος είναι αν δεν ανασκαφεί ο τάφος», κοινώς τηρεί «σιγή Σφιγγός», διάφοροι παράγοντες μιλούν στους πάντες για τα πάντα, επινοώντας ιστορίες και μύθους, πατώντας  στον «κάλο» της αναζωογόνησης του εθνικού ηθικού, έχοντας ως στόχο την προσωπική τους προβολή. Κι αυτός ο σκοπός, φαίνεται ότι αγιάζει τα μακιαβελικά μέσα, καθώς επειδή μιλούν ανώνυμα τολμούν να υποστηρίζουν, μετά βεβαιότητας, ότι ο τάφος είναι η τελευταία κατοικία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, χωρίς να φοβούνται το ενδεχόμενο φιάσκο και τη σίγουρη καζούρα, αν αυτό δεν αποδειχθεί, κάτι επιστημονικά βέβαιο.

Το ενδεχόμενο να αποτελεί τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είναι εξαιρετικά μικρό. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ο ίδιος είχε εκφράσει την επιθυμία να ταφεί στο ιερό του Άμμωνα Ρα στην Αίγυπτο, ενώ η σωρός του είχε φιλοξενηθεί προσωρινά στη Μέμφιδα, επί Πτολεμαίου

Ποιοι είναι όμως οι επικρατέστεροι «ιδιοκτήτες» αυτού του ταφικού μνημείου, πέραν του μεγάλου στρατηλάτη (αληθινά μεγάλος αφού έχει καταφέρει να κάνει τον κόσμο να παραμιλά δύο χιλιάδες τριακόσια χρόνια μετά τη γέννησή του), σύμφωνα με τις υπάρχουσες θεωρίες; Πρώτος στη λίστα φιγουράρει ο Νέαρχος ο ναύαρχος του στόλου του Αλέξανδρου, ο οποίος είχε τόπο καταγωγής την Αμφίπολη, που την περίοδο εκείνη ήταν όχι μόνο η μεγαλύτερη ναυτική βάση του βασιλείου των Μακεδόνων, αλλά και η αφετηρία της εκστρατείας στην Ασία. Από αυτή την πόλη απέπλευσαν τα πλοία για τον Ινδό ποταμό. Φυσικά μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, πλήθος στρατηγών και ναυάρχων επέστρεψε στην Αμφίπολη κι έτσι, δεδομένης της αντιζηλίας και της έριδας που είχε ξεσπάσει για τη διαδοχή στο θρόνο, πιθανόν να βρίσκεται κάποιος άλλος επιφανής στρατηγός εντός του τάφου, ο οποίος είχε την τύχη να δολοφονηθεί σε εκείνο τον τόπο. Το σίγουρο είναι ότι τόσο οι ολόγλυφες ακέφαλες, δίχως φτερά, Σφίγγες ύψους δύο μέτρων, με ίχνη κόκκινου χρώματος στα πόδια, όσο και ο Λέων της Αμφίπολης, ύψους πέντε περίπου μέτρων (ο οποίος βρισκόταν αρχικά στην κορυφή του ταφικού μνημείου) τοποθετήθηκαν εκεί, για να «φυλάνε» στην άλλη ζωή κάποιο πολύ σημαντικό πρόσωπο. Οι ίδιες οι διαστάσεις του κυκλικού ταφικού περίβολου (τετρακόσια ενενήντα επτά μέτρα μήκος και τρία μέτρα ύψος), από λευκό μάρμαρο Θάσου, συντείνουν στο παραπάνω συμπέρασμα.

Οι ανασκαφές.

Κατά άλλους, σε αυτό τον τύμβο κείτονται  η Ρωξάνη και ο γιος του Αλέξανδρου, που, σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες, σφαγιάστηκαν από τον Κάσσανδρο στην Αμφίπολη (όπου ο ίδιος τους είχε εξορίσει προκειμένου να τους «προφυλάξει»), ή ακόμη και η Ολυμπιάδα, η μητέρα του βασιλιά, η οποία επίσης πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής της σε αυτή την πόλη, βρίσκοντας μαρτυρικό θάνατο. (Το εύλογο ερώτημα, βέβαια, είναι για ποιο λόγο ο σφετεριστής Κάσσανδρος θα τους έφτιαχνε ένα τέτοιου είδους μνημείο, αφού αυτό που επεδίωκε ήταν να τους εξαφανίσει κι όχι να τους ηρωοποιήσει). Οι διαστάσεις αυτού του τάφου είναι κάτι που επίσης προβληματίζει, καθώς είτε πρόκειται για κάποιον στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είτε για τη βασίλισσα και το διάδοχό του, είτε για τη μητέρα του, το μνημείο είναι σχεδόν δέκα φορές μεγαλύτερο από τον τάφο του βασιλιά Φιλίππου στη Βεργίνα, πράγμα αφύσικο. Υπάρχει πάντα, βέβαια, και η εκδοχή να πρόκειται για ένα κενοτάφιο προς τιμή του στρατηλάτη, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τα μέλη της οικογένειάς του. Το ενδεχόμενο να αποτελεί τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είναι εξαιρετικά μικρό. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ο ίδιος είχε εκφράσει την επιθυμία να ταφεί στο ιερό του Άμμωνα Ρα στην Αίγυπτο, ενώ η σωρός του είχε φιλοξενηθεί προσωρινά στη Μέμφιδα, επί Πτολεμαίου, μέχρι να κατασκευαστεί ένα αντάξιο της φήμης, της προσωπικότητας και του μεγαλείου του μαυσωλείο στην Αλεξάνδρεια. Τα ίχνη αυτής της τελευταίας κατοικίας του Μακεδόνα στατηλάτη, χάθηκαν μετά τις ταραχές που ξέσπασαν στη χώρα στις αρχές του 5ου αιώνα και οδήγησαν, ανάμεσα σε άλλα, και στην καταστροφή της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.

Αποτελεί πραγματικά ευτύχημα το γεγονός ότι η υπόθεση αυτή, της ανακάλυψης του  μεγαλοπρεπούς τάφου, έχει πέσει σε χέρια έμπειρα, σε μυαλά συνετά, και σε ψυχές με επιστημονικό ήθος

Πίσω τώρα στο σήμερα και στην Αμφίπολη, σε κάθε περίπτωση, αυτό που φαίνεται ξεκάθαρα είναι ότι οι αρχαιολόγοι αποτελούν τους πιο ψύχραιμους ανθρώπους στον κόσμο, καθώς περιμένουν υπομονετικά από το μνημείο να μιλήσει μόνο του, κάνοντας απλά τη δουλειά τους, χωρίς να δίνουν σημασία στις παραπάνω φήμες. Διότι, γνωρίζουν πολύ καλά, πως το μνημείο που ήρθε στο φως είναι μεν οπωσδήποτε μεγάλης σημασίας, αλλά αν δεν προχωρήσει η ανασκαφική έρευνα, οποιαδήποτε ταύτιση με ιστορικά πρόσωπα είναι παρακινδυνευμένη. Προς το παρόν, λοιπόν, εργάζονται εντατικά προκειμένου να φτάσουν στο επίπεδο του δαπέδου, το οποίο θα αποκαλύψει οριστικά αν ο τάφος παραμένει ασύλητος, καθώς το μόνο που έχουν καταφέρει να δουν με μικροκάμερα μέχρι τώρα (σύμφωνα με τις πληροφορίες που βγήκαν στη δημοσιότητα) είναι ότι εσωτερικά υπάρχει ένα εντυπωσιακό δωμάτιο, καθώς και πολλές επιχωματώσεις.

Αποτελεί πραγματικά ευτύχημα το γεγονός ότι η υπόθεση αυτή, της ανακάλυψης του  μεγαλοπρεπούς τάφου, έχει πέσει σε χέρια έμπειρα, σε μυαλά συνετά, και σε ψυχές με επιστημονικό ήθος. Για την ομάδα της αρχαιολόγου Αικατερίνης Περιστέρη, η αποκάλυψη της εισόδου του τάφου ήταν η δικαίωση μιας επίπονης προσπάθειας που σιωπηλά, μα επίμονα, πραγματοποιείται από το 2009. Κι είναι τόσο απλό να παρασυρθεί κανείς από δοξασίες και απατηλές χίμαιρες, αφού η ανακάλυψη της τοποθεσίας που «δέχτηκε» το λείψανο του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποτελεί το όνειρο ζωής κάθε αρχαιολόγου και ερευνητή (ιδίως κάποιου που ανήκει στη συνομοταξία του τυχοδιώκτη Ιντιάνα Τζόουνς). Είναι, στην κυριολεξία, αυτό που επιτυχημένα γράφτηκε κάποια στιγμή από σοφό φίλο «η αναζήτηση του Ιερού Δισκοπότηρου της αρχαιότητας». Αρκεί να σκεφτεί  κανείς, για να ριγήσει, ή να γελάσει ειρωνικά, ανάλογα με τη διάθεση, το πόσο εύκολα μπορούν να πάρουν τα μυαλά αέρα και να ξεχάσουν την πρόταση την οποία εύστοχα ανέφερε πριν λίγες μέρες η Ρέα Βιτάλη για το θέμα: «ο Χρόνος θέλει Χρόνο»,. Ειδικά τώρα που η Αμφίπολη έχει εγείρει μέγιστες προσδοκίες από αρχαιολογική και ιστορική σκοπιάς, αλλά και σχόλια περί πολιτικής και τουριστικής εκμετάλλευσης των ευρημάτων, προκαλώντας ένα γενικό συναγερμό. Περιττό να αναφερθεί πόσο συντελούν σε αυτή την αναστάτωση το σκίαστρο που έχει τοποθετηθεί, για να προφυλάξει αυτούς που εργάζονται για την ανασκαφή από τον αδυσώπητο ήλιο («κάτι βρήκαν και μας το κρύβουν»), τα στέγαστρα, για να αποφευχθεί η λαθρο- φωτογράφηση και η παρουσία της αστυνομίας που φυλά το χώρο νυχθημερόν (πιθανόν για κάποιους εκεί έξω, από τις κακόβουλες σειρήνες και τους μοχθηρούς Ελ). Κι ο νοών νοείτω.